Astma oskrzelowa to przewlekła choroba dróg oddechowych, przejawiająca się głównie silnymi dusznościami i uciążliwym kaszlem. Co wywołuje astmę, jak wygląda jej leczenie i co jeszcze warto wiedzieć o tym schorzeniu?
Astma oskrzelowa – co to jest?
Astma oskrzelowa, zwana także dychawicą oskrzelową, jest przewlekłą, nieuleczalną zapalną chorobą dróg oddechowych. Na skutek niekontrolowanych skurczów oskrzeli i gromadzenia się w nich gęstego śluzu, prowadzi ona do ograniczenia wydolności dróg oddechowych. I choć objawy astmy oskrzelowej mogą zanikać, stan zapalny w organizmie trwa bez przerwy. Astma oskrzelowa jest uznawana za jedną z poważniejszych chorób cywilizacyjnych na świecie. Zgodnie z danymi WHO na astmę cierpi – w zależności od kraju – do 18% populacji, a dużą grupę chorych stanowią dzieci.
Astma oskrzelowa – rodzaje
Istnieje kilka rodzajów astm oskrzelowych – stosowane podziały tworzy się, biorąc pod uwagę etiologię, przebieg i ciężkość choroby oraz odpowiedź organizmu na leczenie. Ze względu na etiologię, astmę oskrzelową dzieli się na:
- astmę alergiczną – dochodzi w niej do reakcji układu odpornościowego na substancję, która nie wywołuje jej u osób zdrowych;
- astmę niealergiczną – w tym przypadku nie stwierdza się udziału znanych alergenów w wyzwalaniu objawów choroby.
Czasem dodatkowo wyróżnia się trzeci rodzaj tego schorzenia – astmę zawodową, na którą szczególnie narażone są pielęgniarki i pielęgniarze, osoby pracujące w rolnictwie, przy pracach malarskich czy trudniące się sprzątaniem.
Biorąc pod uwagę przebieg i ciężkość choroby wymienia się:
- astmę sporadyczną,
- astmę przewlekłą lekką,
- astmę przewlekłą umiarkowaną,
- astmę przewlekłą ciężką.
Z kolei mając na względzie reakcję organizmu na zastosowane leczenie oraz ocenę ryzyka, chorobę można podzielić na astmę w pełni kontrolowaną, częściowo kontrolowaną i niekontrolowaną. Czym charakteryzuje się każdy z tych rodzajów?
|
Rodzaj astmy |
Charakterystyka |
|
Astma w pełni kontrolowana |
Na co dzień nie pojawiają się objawy choroby lub są one niewielkie, więc nie mają wpływu na codzienne funkcjonowanie i aktywność życiową. W tym przypadku czynność płuc chorego jest prawidłowa, a stosowanie leków ratunkowych nie jest konieczne. |
|
Astma częściowo kontrolowana |
Objawy występują częściej niż dwa razy w tygodniu, a choroba powoduje nocne wybudzenia. Przy astmie częściowo kontrolowanej dochodzi do zaburzeń czynności płuc, a pacjent sięga po lek ratunkowy częściej niż dwa razy w tygodniu. |
|
Astma niekontrolowana |
Objawy pojawiają się często, nawet kilka razy każdej doby, w tym w nocy. Dla astmy niekontrolowanej charakterystyczna jest zwiększona potrzeba stosowania leków ratunkowych. Wyniki badań czynnościowych układu oddechowego są złe, a choroba w stopniu znaczącym utrudnia codzienne funkcjonowanie. |
Astma oskrzelowa – objawy
Dolegliwości towarzyszące astmie oskrzelowej zazwyczaj mają charakter napadowy – mogą wystąpić nagle, w trakcie snu, na skutek stresu, po intensywnym wysiłku fizycznym czy w wyniku infekcji lub wysokiego zanieczyszczenia powietrza. Do najczęstszych objawów astmy oskrzelowej zalicza się:
- dokuczliwe uczucie duszności, które jest związane z obkurczeniem się oskrzeli,
- kaszel,
- ucisk w klatce piersiowej,
- świszczący oddech.
Co ważne, nie u każdego astmatyka obserwuje się wszystkie wymienione symptomy – zdarza się, że jedynym przejawem choroby jest kaszel. Dolegliwości o charakterze napadowym, jak uczucie duszności czy uciążliwy kaszel, ustępują zwykle dopiero po podaniu leków. Przy braku odpowiedniego leczenia, objawy astmy nasilają się, w konsekwencji prowadząc do trwałego upośledzenia pracy dróg oddechowych.
Astma oskrzelowa - przywileje
Astma oskrzelowa może wiązać się z pewnymi przywilejami dla osób zmagających się z tą chorobą, zwłaszcza jeśli ich stan zdrowia wymaga stałej opieki medycznej lub specjalnych warunków pracy. Do takich przywilejów mogą należeć m.in. możliwość uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności, co pozwala na korzystanie z ulg podatkowych, świadczeń rehabilitacyjnych oraz dostępu do programów wsparcia zdrowotnego. Dodatkowo osoby z astmą mogą mieć prawo do dostosowania warunków pracy lub nauki, co zwiększa komfort ich codziennego funkcjonowania.
Jakie mogą być przyczyny astmy oskrzelowej?
Istnieje dość duża grupa czynników, które mogą powodować astmę i wywoływać leżące u podłoża napadów mechanizmy zapalne i reakcje alergiczne. Czynniki te można najłatwiej podzielić na:
- genetyczne – niektórzy pacjenci wykazują predyspozycje genetyczne do wystąpienia astmy oskrzelowej, przy czym mogą być one uaktywniane przez znajdujące się w ich otoczeniu alergeny;
- środowiskowe – są to przede wszystkim alergeny, zanieczyszczenie powietrza, dym papierosowy, kurz i roztocza. W tej grupie wymieniamy również pyłki roślin, sierść zwierząt domowych, leki oraz niektóre produkty spożywcze. Obecność alergenu wywołującego lub nasilającego objawy astmy oskrzelowej może być zmienna, w związku z czym napady dolegliwości mogą pojawiać się o różnych porach i w zmiennych okolicznościach.
Niekiedy astma oskrzelowa współwystępuje lub jest związana z innymi schorzeniami, takimi jak zapalenie oskrzeli czy atopowe zapalenie skóry.
Jak leczy się astmę oskrzelową?
Choć całkowite wyleczenie astmy oskrzelowej nie jest możliwe, można kontrolować chorobę na tyle, by przebiegała niemal bezobjawowo i nie utrudniała codziennego funkcjonowania. Dzięki wczesnemu rozpoznaniu i wdrożeniu właściwego schematu postępowania można zapobiegać zaostrzeniom choroby, ograniczając i łagodząc jej dolegliwości oraz powstrzymać postęp choroby i uniknąć trwałego obniżenia wydolności układu oddechowego.
Schemat leczenia astmy polega przede wszystkim na identyfikacji czynnika alergizującego i unikaniu kontaktu z nim, a w razie ataków kaszlu i duszności stosuje się leki doraźne. Zwykle zaleca się też regularne przyjmowanie przeciwzapalnych leków na astmę, które zażywa się wtedy, gdy nie daje ona objawów – ich dawkowanie jest ustalane indywidualnie i uzależnione od stopnia nasilenia choroby. Leki na astmę oskrzelową najczęściej występują w formie proszku do inhalacji w kapsułkach stosowanego wziewnie lub pod postacią aerozolu. Niektóre leki na astmę można także przyjmować zapobiegawczo – przed wysiłkiem fizycznym czy spodziewanym kontaktem z alergenem.
Co jednak bardzo ważne, systematyczne przyjmowanie leków i skuteczne prowadzenie astmy nie zawsze uchronią chorego przed pojawieniem się napadu duszności. Jeśli skurcz oskrzeli nie mija po upływie około 20 minut od przyjęcia preparatu, należy zastosować kolejną dawkę. Jeśli objawy nie ustępują, a dodatkowo zaobserwujemy wysoki puls – powyżej 100 uderzeń serca na minutę, sinicę, ból serca czy osłabienie, należy wezwać pogotowie lub niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Astma oskrzelowa jest obecnie uznawana za jedną z poważniejszych chorób cywilizacyjnych na świecie, a jej bagatelizowanie może doprowadzić do trwałego upośledzenia pracy dróg oddechowych. Co prawda jej wyleczenie nie jest jeszcze możliwe, ale odpowiednia diagnoza i prawidłowo dobrane leki pozwalają prowadzić zupełnie normalne, aktywne życie.
Źródła:
- P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika, „Medycyna Praktyczna” 2016
- A. V. Emelyanov, Cechy astmy oskrzelowej w wieku starszym i starczym, „RMJ” 2016, nr 16, s. 1102–1107
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
