Biegunka tłuszczowa polega na oddawaniu przez chorego stolca częściej niż trzy razy na dobę, a czas jej trwania przekracza cztery tygodnie. Istotne jest to, że stolec tłuszczowy nie stanowi choroby, a jest jedynie jej objawem. Należy podkreślić, że przyczyną biegunki tłuszczowej mogą być poważne schorzenia układu pokarmowego, dlatego też nie można jej bagatelizować. Czym zatem jest biegunka tłuszczowa? Jak wygląda stolec tłuszczowy? Jak leczyć biegunkę tłuszczową?
Co to jest i jak rozpoznać biegunkę tłuszczową oraz stolec tłuszczowy?
Biegunka tłuszczowa (łac. steatorrhoea) stanowi rodzaj biegunki przewlekłej, czyli takiej która trwa dłużej niż 4 tygodnie. Związana jest z upośledzeniem trawienia lub wchłaniania tłuszczów w przewodzie pokarmowym. Stolce podczas biegunki tłuszczowej zawierają duże ilości niestrawionego tłuszczu, które wielokrotnie przekraczają normę. Rozpoznanie biegunki tłuszczowej nie jest łatwe. Podobnie jak w przypadku innej, przewlekłej biegunki stolce oddawane są często – więcej niż trzy razy na dobę – oraz mają luźną, płynną lub półpłynną, konsystencję. Jaki zatem wygląd mają stolce tłuszczowe? Charakterystyczną cechą stolca tłuszczowego jest jego jasny, żółty lub pomarańczowy kolor, oraz połyskująca powierzchnia. Ponadto, biegunka tłuszczowa ma przykry, gnilny zapach oraz tłustą – kleistą, oleistą – konsystencję, a kał trudno spuścić w toalecie. Stolcom towarzyszą nierzadko ból brzucha, skurcze jelit, wzdęcia oraz utrata wagi.
Stolce tłuszczowe – przyczyny
Biegunka tłuszczowa jest rodzajem przewlekłej biegunki, charakteryzującej się dużą zawartością niestrawionego tłuszczu. Stolec tłuszczowy jest zazwyczaj wynikiem zaburzeń trawiennych (np. niestrawności) oraz zaburzeń wchłaniania. Powodem zwiększonej ilości tłuszczu w kale mogą być schorzenia trzustki, takie jak: wrodzony niedobór lipaz trzustkowych, przewlekłe zapalenie trzustki bądź mukowiscydoza. Ponadto, stolec tłuszczowy może być wynikiem pankreatektomii – operacji usunięcia trzustki. Biegunkę tłuszczową może wywołać także kamica, zrośnięcie (atrezja), nowotwór dróg żółciowych lub celiakia, która objawia nie nietolerancją glutenu. Tłusty stolec może pojawić się również w wyniku zakażenia przewodu pokarmowego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego lub choroby Leśniewskiego-Crohna. Upośledzone trawienie i wchłanianie tłuszczów może mieć także związek z choleostazą, czyli zaburzeniem wydzielania żółci do dróg żółciowych, co z kolei wiąże się ze zmniejszeniem ilości kwasów żółciowych w dwunastnicy. U osób starszych powodem pojawienia się biegunki tłuszczowej jest przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego.
Objawy biegunki tłuszczowej
Charakterystycznym objawem biegunki tłuszczowej jest oddawanie stolca o wysokiej zawartości tłuszczu. Kał natomiast ma jasną barwę i specyficzną woń o gnilnym charakterze. Ponadto biegunce tłuszczowej mogą towarzyszyć symptomy w postaci:
• ostrego bólu brzucha i wzdęć,
• nudności, a nawet wymiotów,
• żółtaczki,
• świądu skóry wywołanego choleostazą,
• spadku wagi,
• krwi w stolcu, zarówno świeżej (jasnoczerwonej, jak i czarnej (smolistej, która występuje np. w celiakii czy zapaleniu jelit), a także śluzu w kale,
• kaszlu i częstych infekcji,
• ciemnego zabarwienia moczu, które jest wynikiem przedostawaniem się do moczu bilirubiny, produkowanej przez wątrobę.
Diagnostyka i leczenie biegunki tłuszczowej oraz stolca tłuszczowego
Przewlekłe biegunki mogą być wywołane przez wiele chorób jelita grubego lub cienkiego, trzustki czy wątroby. Dlatego też, diagnoza możliwa jest po dokładnym wywiadzie lekarskim i wykonaniu odpowiednich badań. Istnieje wiele testów umożliwiających zbadanie zawartości tłuszczu w kale. Co ważne, nie wiążą się one z jakimkolwiek ryzykiem dla pacjenta. Polegają one na przeprowadzeniu badań:
• jakościowych, których celem jest stwierdzenie obecności tłuszczu w stolcu, polegają one na ocenie ilości kulek i kropli tłuszczu, które można zaobserwować pod mikroskopem; testy te wymagają zazwyczaj kilku próbek kału, które zbierane są przez okres 2-4 dni,
• ilościowych, które służą określeniu zawartości tłuszczu w kale, stosowaną w nich jednostką są gramy na dobę; dla dorosłych normą są 2-7g/24 h w sytuacji, kiedy tłuszcz stanowi mniej niż 20% próbki.
Badania te mogą potwierdzić nieprawidłowość we wchłanianiu tłuszczów, jednak nie są wystarczające do określenia przyczyny biegunki tłuszczowej. Dlatego też, celem ustalenia czy stolec tłuszczowy spowodowany jest infekcją, chorobą jelit, schorzeniem trzustki czy dróg żółciowych, przeprowadzanych jest szereg dodatkowych badań. Najczęściej wykonywanymi badaniami jest morfologia krwi obwodowej, stężenie potasu i sodu, enzymy trzustkowe, posiew stolca, markery zastoju żółci i próby wątrobowe. Ponadto, ustalenie powodu występowania biegunki tłuszczowej umożliwia USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa (zdjęcia wykonane przy użyciu promieni rentgenowskich), badania genetyczne i endoskopowe oraz testy na obecność przeciwciał np. celiakii. Należy podkreślić, że biegunka tłuszczowa nie jest chorobą, a jedynie jej objawem. Dlatego też, jej ustalenie jest konieczne dla ustalenia właściwego leczenia.
Leczenie biegunki tłuszczowej uzależnione jest od diagnozy podstawowej choroby, która ją spowodowała. Z tego powodu, leczenie stolca tłuszczowego różnić się będzie od przyczyny. Przewlekła biegunka wiąże się z odwodnieniem i utratą elektrolitów. Z tego powodu, prawidłowe nawodnienie oraz uzupełnianie niedoborów elektrolitów stanowi podstawę każdego leczenia.
Powikłania biegunki tłuszczowej i stolca tłuszczowego
Nierozpoznana i nieleczona biegunka tłuszczowa może skutkować licznymi powikłaniami. Najczęściej konsekwencją tłuszczowych stolców są zaburzenia wzrostu i rozwoju u dzieci. Ponadto, pojawić się może anemia i niedożywienie. Przewlekłe biegunki tłuszczowe prowadzą do częstych infekcji oraz mogą spowodować niedrożność i perforację jelita, czyli pęknięcie jego ściany. Stolce tłuszczowe mogą przyczynić się do dalszego rozwoju nowotworu lub infekcji, doprowadzając do konieczności usunięcia chorych części jelita.
Bibliografia:
Szczeklik A., Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM, [T. 1]. Cz. III: Choroby układu pokarmowego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
