Brak miesiączki – jakie mogą być tego przyczyny?

Brak miesiączki jest sygnałem, który w pierwszej kolejności przywodzi na myśl ciążę. Jednak to tylko jedna z kilkunastu możliwych przyczyn tego zaburzenia, którego nie wolno lekceważyć. 

Równowaga hormonalna

Długość prawidłowego cyklu miesiączkowego to od 26 do 33 dni. Ok. 5-dniowe wahania w długości kolejnych cykli uznaje się za normę (raz cykl może trwać np. 26 dni, a następnie 30). Warto również wiedzieć, że zdarzają się cykle bezowulacyjne (1-2 razy do roku) – jest to jedna z możliwych przyczyn braku miesiączki, która nie powinna niepokoić. Jeśli natomiast okres zawsze występował regularnie, tego samego dnia cyklu i nagle się nie pojawił, prawdopodobnie coś jest nie tak. O tzw. wtórnym braku miesiączki (dotyczy on ok. 4% kobiet w wieku rozrodczym) mówimy, gdy krwawienie nie pojawia się przez trzy kolejne cykle u kobiety, u której do tej pory okres występował regularnie lub odstępy pomiędzy krwawieniami wynoszą 2-3 miesiące. W obu przypadkach należy wybrać się do lekarza. Wyróżniamy również pierwotny brak miesiączki – w przypadku, gdy krwawienie nie pojawiło się w ogóle u dziewczyny, która ukończyła 16. rok życia. Nastolatkę najlepiej zaprowadzić do przychodni ginekologicznej dla nieletnich. Należy wykluczyć przede wszystkim wady rozwojowe pochwy i macicy, a także problemy genetyczne. Brak miesiączki sam w sobie nie jest klasyfikowany jako choroba, świadczy natomiast o zaburzonej równowadze hormonalnej. Przyczyny tej nieprawidłowości mogą być różne - jedne z nich są dość błahe, związane z trybem życia, inne mają poważne podłoże chorobowe. Warto poznać je wszystkie.

Brak miesiączki jako objaw ciąży

Nowoczesne płytkowe czy strumieniowe testy ciążowe pozwalają sprawdzić, czy będziesz mamą już 7-10 dni po zapłodnieniu. Ich działanie polega na wykrywaniu w moczu hormonów HCG, które dowodzą, że doszło do zapłodnienia. Mimo że testy te są bardzo czułe i mają wysoką wiarygodność, nigdy nie dają 100% pewności, że jesteś w ciąży. Ich miarodajność jest największa, gdy zostaną wykonane po dacie spodziewanej miesiączki. Jeśli wynik jest pozytywny, i tak należy udać się do ginekologa, który potwierdzi ciążę, wykonując USG lub zlecając badanie krwi celem ustalenia poziomu HCG. Warto pamiętać, iż brak miesiączki dotyczy też kobiet w okresie karmienia piersią. Produkowana jest wówczas prolaktyna, hormon, który pobudza laktację, a zarazem stopuje wydzielanie hormonów rozrodczych. Jednocześnie kilkumiesięczny brak miesiączki u mam karmiących nie chroni przed ponownym zajściem w ciążę. Jeśli zatem nie planujemy szybkiego powiększenia rodziny, musimy pamiętać o antykoncepcji.

Brak miesiączki spowodowany stresem

Bodźców wywołujących stres jest we współczesnym świecie mnóstwo, zarówno w sferze prywatnej jak i zawodowej. Nie jest to obojętne dla naszego organizmu. Przewlekły stres powoduje wzmożoną produkcję hormonów (m.in. kortyzolu), które, jeśli ich poziom jest zbyt wysoki, hamują owulację i wywierają wpływ na długość cyklu. Niekorzystny wpływ na nasze zdrowie może mieć praca w systemie zmianowym. Organizm, który zmuszany jest do pracy raz w dzień, raz w nocy, może zgubić rytm, co skutkuje m.in. rozregulowaniem cyklu menstruacyjnego. Z badań wynika, że taki tryb pracy podnosi ryzyko wystąpienia chorób serca oraz chorób metabolicznych. Intensywny tryb życia prędzej czy później odciska piętno na naszym zdrowiu. Przykładowo częste i długie podróże, zwłaszcza te, które wymagają zmiany stref czasowych, to wyzwanie dla organizmu. Prawidłowe wydzielanie hormonów jest ściśle związane z rytmem zegara biologicznego. Zaburzenie dobowego rytmu może zdezorganizować pracę organów, które produkują hormony. Nieregularny tryb życia, wyjazdy, praca w zmianach czy stres mogą powodować problemy ze snem, który jest bardzo ważny dla regeneracji organizmu. W przypadku bezsenności ulgę może przynieść melatonina – to hormon, który odpowiada za normalizowanie zegara biologicznego i regulowanie snu, a naturalnie produkowany jest przez szyszynkę.

Brak miesiączki a masa ciała

Wiadomo, że zdrowa, zbilansowana dieta to podstawa prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niewłaściwe odżywianie (zarówno miłość do fast foodów, jak i stosowanie drakońskich diet – np. takich, które zupełnie wykluczają jakiś składnik odżywczy, białko czy tłuszcze) powoduje, że nie dostarczamy organizmowi odpowiedniej porcji  witamin i wartości odżywczych. Energia z pożywienia służy m.in. do produkcji hormonów. Przyczyną braku miesiączki może być niedostateczny udział tkanki tłuszczowej – gdy wynosi poniżej 16%, krwawienie zwykle zanika. Wynika to z faktu, iż estrogen, kobiecy hormon produkowany jest nie tylko w jajnikach, ale też częściowo w komórkach tkanki tłuszczowej. Kobiety z niedowagą mają go zatem zbyt mało. Jednak nadmiar kilogramów również prowadzi do problemów z owulacją i w efekcie z menstruacją – wiąże się z kolei z nadwyżką hormonów. Warto kontrolować swój indeks masy ciała (BMI). Można to zrobić łatwo przy pomocy kalkulatorów dostępnych w Internecie. Wynik poniżej 18,5 oraz powyżej 35 może wskazywać przyczynę braku miesiączki. Brak miesiączki może być spowodowany również częstym, długotrwałym i intensywnym wysiłkiem fizycznym. By sprostać treningom, organizm poświęca mnóstwo energii, której może później zabraknąć na prawidłowe wykonywanie pozostałych czynności, np. kontrolowanie produkcji hormonów i pracy układu rozrodczego.

Brak miesiączki po odstawieniu antykoncepcji

Przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej (w formie tabletek, zastrzyków czy wkładki wewnątrzmacicznej) wiąże się z wyregulowaniem długości cyklu menstruacyjnego. Skutkiem jej nagłego ostawienia jest często brak miesiączki. Organizm potrzebuje trochę czasu, by na nowo złapać hormonalną równowagę. Czas powrotu do normalnej płodności zależy od ilości hormonów, jakie zawierał stosowany przez nas środek. Te nowoczesne mają minimalną dawkę hormonów - taką, która jest niezbędna do zahamowania owulacji. W takim wypadku, możemy się spodziewać, że już pierwszy cykl po odstawieniu antykoncepcji będzie przebiegał prawidłowo, umożliwiając zajście w ciążę. Brak miesiączki przez dwa miesiące po zarzuceniu środków antykoncepcyjnych powinien nas skłonić do wizyty u lekarza.

Zaburzenia hormonalne powodem braku miesiączki

Zaburzenia endokrynologiczne mogą mieć różne podłoże, do najczęstszych należy jednak tzw. zespół policystycznych jajników (PCOS). Schorzenie to dotyczy ok. 12% kobiet w wieku rozrodczym i jest przyczyną 40% problemów w płodnością. Schorzenie to jest uwarunkowane genetycznie, a jego główna cecha to bezowulacyjne cykle. Nie dochodzi do wzrastania pęcherzyka Graafa ani uwolnienia komórki jajowej, lecz jej obumarcia i powstania maleńkich torbieli, których przybywa z każdym cyklem (podczas badania USG można wychwycić typowe zmiany w janikach). Brak owulacji wiąże się z  nadprodukcją męskich hormonów (m.in. testosteronu). Towarzyszy mu brak miesiączki lub rzadkie i skąpe menstruacje, ale także nadmierne owłosienie, trądzik, łojotok oraz nieuzasadnione tycie. PCOS nie tylko utrudnia zajście w ciążę, ale też zwiększa ryzyko zachorowania na raka błony śluzowej macicy. Inne zaburzenia w gospodarce hormonalnej mogą być związane ze zbyt wysoką produkcją prolaktyny. Oprócz braku miesiączki objawia się bólami głowy i piersi, zaburzeniami widzenia, trądzikiem i nadmiernym owłosieniem. Nadprodukcji prolaktyny sprzyja długotrwały stres i napięcie nerwowe, może ją też wywołać guz przysadki.

Menopauza

U Polek menopauza przypada na okres między 45 a 55 rokiem życia. Jeśli objawy klimakterium, jak zaburzenia miesiączkowania, przychodzą wcześniej, należy zgłosić się do ginekologa, gdyż jest to sytuacja patologiczna. Ta nieprawidłowość dotyka 1 na 100 kobiet poniżej 40. roku życia. Przyczyną przedwczesnego wygaśnięcia funkcji jajników mogą być czynniki genetyczne, autoimmunologiczne, infekcja lub zmniejszona rezerwa komórek rozrodczych. Przedwczesną menopauzę może też wywołać chemio- i radioterapia. Zdarza się, że funkcje jajników powracają samoistnie, jednak w zdecydowanej większości przypadków na przedwczesną menopauzę nie da się nic poradzić.

Brak miesiączki a choroby tarczycy

Brak miesiączki nierzadko spowodowany jest nadczynnością lub niedoczynnością tarczycy. Niedoczynność częściej objawia się nieregularnymi, ale obfitymi krwawieniami, powoduje też problemy z donoszeniem ciąży. Warto pamiętać, że choroby tarczycy równie dobrze mogą przebiegać bezobjawowo, dlatego należy sprawdzić poziom TSH we krwi, a wynik najlepiej skonsultować z endokrynologiem.

Brak miesiączki – inne przyczyny

Wśród pozostałych czynników, które mogą powodować brak miesiączki należy wymienić:

• cukrzycę,
• guz jajnika lub nadnerczy,
• zrosty wewnątrzmaciczne (zespół Ashermana),
• niektóre leki przyjmowane przewlekle – zwłaszcza nasenne, przeciwdepresyjne, na nadciśnienie.

Nieregularne miesiączkowanie jest normą u nastolatek podczas 2-3 lat od pierwszego krwawienia. Zdarza się też, że jest to zjawisko naturalne dla danej osoby. Najczęściej jednak brak miesiączki jest sygnałem S.O.S, jaki wysyła nam nasz organizm. Wszelkie nieprawidłowości należy skonsultować z lekarzem – może się okazać, że problem jest przejściowy, ale niewykluczone, że konieczna będzie zmiana trybu życia lub leczenie farmakologiczne. Do wizyty u ginekologa warto się dobrze przygotować. Specjalista z pewnością zleci badanie krwi w celu sprawdzenia poziomu prolaktyny, estrogenów, testosteronu, hormonów tarczycy, estradiolu, FSH i LH, zrobi też USG. Jednak nie mniej ważnym elementem badania jest szczegółowy wywiad, który może naprowadzić na właściwą diagnozę. Warto opowiedzieć lekarzowi o prowadzonym trybie życia, przyjmowanych lekach oraz wszelkich zdrowotnych kłopotach – nawet tych, które na pierwszy rzut oka nie mają związku z menstruacją, np. problemach skórnych, bólach głowy, uczuciu zmęczenia czy senności.