Czym jest mikrobiom? Z czego się składa, jakie ma funkcje i gdzie się znajduje?

Co to jest mikrobiom? To zespół drobnoustrojów zamieszkujących organizm człowieka, który osiąga największe zróżnicowanie w jelitach. Odgrywa on istotną rolę nie tylko w pracy układu pokarmowego, ale także w prawidłowym funkcjonowaniu innych narządów oraz procesów odpornościowych. Niezwykle ważna jest odpowiednia mikroflora jelitowa – zarówno nadmierny rozrost bakterii, jak i ich niedobór może być szkodliwy dla organizmu.

Z poniższego artykułu dowiesz się:

• co to jest mikrobiom i jaki jest jego skład;
• gdzie w organizmie człowieka mieści się mikrobiom i jak wpływa na zdrowie;
• czy mikrobiom ma związek z chorobami cywilizacyjnymi;
• na czym polega badanie mikroflory jelitowej i kiedy jest zalecane;
• czym jest dysbioza jelitowa i SIBO;
• jak dieta wpływa na mikrobiom jelit;
• jakie pokarmy wspierają mikroflorę i jak poprawić perystaltykę jelit.

Jeżeli chcesz przeczytać więcej o układzie pokarmowym i jego zaburzeniach, zobacz także artykuł: Bulgotanie w brzuchu i przelewanie w jelitach – objawy, przyczyny, leczenie.

Czym właściwie jest mikrobiom?

Co to jest mikrobiom i z czego się składa? Samo pojęcie odnosi się do grupy mikroorganizmów występujących w danym środowisku. Wyróżniamy kilka rodzajów mikrobiomu: człowieka, zwierząt, roślin, grzybów, a nawet gleby. W odniesieniu do organizmu ludzkiego mówimy o zespole drobnoustrojów w poszczególnych częściach ciała. Mamy więc do czynienia z mikrobiomem jamy ustnej, dróg oddechowych, skóry, przewodu pokarmowego oraz jelit – cienkiego i grubego.

Mikrobiom w organizmie człowieka – gdzie dokładnie się znajduje i jaki ma wpływ na nasze zdrowie?

Mikrobiota, czyli wszystkie drobnoustroje tworzące mikrobiom człowieka, zamieszkują rozmaite obszary ciała człowieka. Specyficzne bakterie obecne są w jamie ustnej i nosowej, nieco inne występują w układzie oddechowym, przewodzie pokarmowym, czy w skórze. Najczęściej jednak tego terminu używa się w odniesieniu do mikroflory jelitowej, znajdującej się zarówno w jelicie cienkim, jak i grubym. Jest to najbardziej zróżnicowany i zawierający najwięcej bakterii mikrobiom w organizmie człowieka.

Co wpływa na mikrobiom? Skład mikroflory zależy zarówno od genotypu danej jednostki, jak i wieku oraz środowiska i stylu życia, w tym również sposobu odżywiania się. Dobre bakterie w jelitach odgrywają niezwykle istotną rolę w pracy układu pokarmowego. Rozkładają one resztki jedzenia, poprawiają przyswajalność elektrolitów oraz składników mineralnych, wpływają na metabolizowanie kwasów tłuszczowych w wątrobie oraz chronią przed toksynami czy szkodliwymi drobnoustrojami. Ponadto prawidłowa mikroflora jelitowa stymuluje układ odpornościowy, a także chroni przed alergiami, otyłością, depresją czy innymi chorobami ogólnoustrojowymi.

Mikrobiom a alergie i choroby cywilizacyjne – co mówią specjaliści?

Bakterie układu pokarmowego są niezwykle istotne nie tylko dla pracy jelit, ale także układu pokarmowego. Prawidłowy mikrobiom może skutecznie ochronić od alergii oraz rozwinięcia się wielu chorób, zwłaszcza cywilizacyjnych – związanych z siedzącym trybem życia, stresem, przetworzoną żywnością czy zanieczyszczeniami. Zdrowie jelit i ich mikroflora znacznie redukuje ryzyko m.in. Alzheimera, cukrzycy I i II typu, otyłości oraz zaburzeń sensorycznych, a według niektórych specjalistów – także autyzmu w przypadku kobiet w ciąży.

Analiza mikrobiomu: badanie mikroflory jelitowej. Kiedy warto wykonać badanie?

Badanie mikroflory jelitowej to analiza próbki kału, która pozwala na sprawdzenie ilości chorobotwórczych oraz dobrych bakterii jelitowych i grzybów, a także ewentualne wykrycie stanu zapalnego czy innych nieprawidłowości.

Kiedy warto wykonać owo badanie mikroflory jelitowej? Jest to zalecane szczególnie po długotrwałym leczeniu antybiotykami, a także w przypadku zespołu jelita drażliwego oraz nawracających infekcji bakteryjnych i wirusowych. Również osoby cierpiące na choroby autoimmunologiczne i różnego rodzaju nietolerancje pokarmowe mogą wykonywać analizę mikrobiomu jelitowego.

SIBO – groźny skutek przerostu mikrobiomu

Okazuje się, że nawet dobre bakterie jelitowe w nadmiarze mogą być szkodliwe. W takim wypadku mamy do czynienia z SIBO, czyli zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Oznacza to, iż mikroflora właściwa dla jelita grubego przeszła do jelita cienkiego, bądź też nastąpił jej nadmierny rozrost. Wiąże się to z silnymi bólami brzucha, wzdęciami, zaparciami, nudnościami czy innymi dolegliwościami.

Innym zaburzeniem mikrobiomu układu pokarmowego jest dysbioza jelitowa. Podobnie jak SIBO, polega na nadmiernym rozroście bakterii, ale niepożądanych i chorobotwórczych – patogenów. Zaburzenie to ma szereg przykrych następstw, takich jak biegunki, stany zapalne, choroby sercowo-naczyniowe czy cukrzyca.

Wpływ codziennej diety na mikrobiom jelitowy – 10 produktów dobrych dla mikrobioty

Z pewnością każdy zdaje sobie sprawę, że codzienna dieta wpływa na organizm. Sposób odżywiania się nie determinuje jedynie wzrostu czy spadku masy ciała, ale ogrywa niezwykle istotną rolę w funkcjonowaniu wszystkich układów i pracy narządów, nie tylko pokarmowych. Szczególnie ważne jest prawidłowe odżywianie bakterii tworzących mikrobiom. Są one kluczowe zarówno dla odpowiedniego przebiegu trawienia i wchłaniania składników odżywczych, jak i dla działania innych narządów, m.in. oddechowych czy immunologicznych. Co jest dobre na jelita? Poniżej przedstawiamy listę 10 produktów odpowiednich dla mikrobioty.

1. Warzywa i owoce – m.in. brokuły, fasola, banany czy suszone śliwki. Zawierają one duże ilości błonnika, który reguluje mikroflorę jelit.
2. Ogórki kiszone – dostarczają naturalnych probiotyków, a także stymulują wzrost bakterii zamieszkujących jelita.
3. Kiszona kapusta – podobnie jak ogórki jest źródłem probiotyków i odżywia mikroflorę jelitową.
4. Czosnek – ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego, usprawnia perystaltykę jelit, a także przyspiesza wydzielanie żółci.
5. Suplementy diety i leki na bakterie jelitowe – produkty te są powszechnie dostępne w aptekach i stanowią doskonałe uzupełnienie codziennej diety. Łączą w sobie naturalne składniki, które usprawniają pracę jelit, wspierają trawienie, dostarczają probiotyków oraz odżywiają mikroflorę układu pokarmowego.
6. Kefir i maślanka – tego typu fermentowane produkty to bogactwo bakterii fermentacji mlekowej i korzystnych dla jelit drobnoustrojów. Działanie na organizm kwasu mlekowego jest niezwykle istotne – dostarcza on naturalnych probiotyków oraz stymuluje rozwój mikrobiomu.
7. Makaron i pieczywo pełnoziarniste – dobre źródło błonnika, który stymuluje pracę jelit i może być rozkładany przez mikrobiom na przyswajalne dla człowieka substancje.
8. Gorzka czekolada – ten smaczny przysmak jest bogaty w polifenole, czyli związki roślinne korzystnie wpływające na mikroflorę jelitową.
9. Zielona herbata – stymuluje pracę mikrobiomu, a także obniża ciśnienie krwi.
10. Rośliny strączkowe i orzechy – zawierają błonnik, który może być doskonałą pożywką dla mikrobioty.

Smaczne dania, które wspomogą zdrowie Twoich jelit

Dieta dobra dla jelit to przede wszystkim pokarmy lekkostrawne, bogate w błonnik oraz zawierające niewielkie ilości tłuszczu. Warto więc sięgać po warzywa i owoce, szczególnie te surowe, a także produkty pełnoziarniste. Poniżej przedstawiamy przykładowy dzień diety jelitowej, która odżywi mikrobiom, a także poprawi perystaltykę tej ważnej części układu pokarmowego:

• śniadanie – jajka na miękko i sałata z pomidorkami (bez skórki);
• drugie śniadanie – kefir;
• obiad – pieczony indyk z gotowanymi ziemniakami i warzywami;
• podwieczorek – mus jabłkowy;
• kolacja – zupa z cukinii.