Depresja: jakie są przyczyny i objawy oraz jak leczyć? Jakie są rodzaje depresji?

Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że depresja stanowi obecnie drugi najpoważniejszy problem zdrowotny na świecie. Choroba ta może dotknąć każdego, bez względu na wiek, płeć, wykształcenie i status materialny. Niepokojącym zjawiskiem jest coraz częstsze diagnozowanie depresji u dzieci. Jest to poważne schorzenie, bardzo trudne w leczeniu, dlatego nie wolno go lekceważyć.

Depresja: czym jest?

Potocznie depresją nazywamy stan obniżonego nastroju, smutku czy przygnębienia, który jednak można łatwo przełamać. Istnieje na to wiele prostych sposobów – np. kobiety idą na zakupy lub urządzają „babski wieczór”, a mężczyźni najczęściej „topią robaka” w alkoholu. Kojąco wpływa również obecność bliskiej osoby lub spotkania w gronie przyjaciół, którzy wesprą dobrą radą i dodadzą wiary w siebie. W takie emocjonalne „dołki” wpadamy kilka razy do roku i na szczęście niewiele mają one wspólnego z depresją.

Prawdziwa depresja określana jest w psychiatrii jako „szczególny rodzaj zaburzeń nastroju i emocji”. Wpływają one destrukcyjnie na osobowość człowieka i sukcesywnie ograniczają jego kontakty z otoczeniem, doprowadzając do sytuacji, z których nie ma wyjścia. U każdego pacjenta początkowe objawy mogą być różne, dlatego tak trudno rozpoznać chorobę. Wydaje się, że granica pomiędzy przygnębieniem a depresją nie jest ostra, jednak specjaliści doskonale potrafią te dwa stany od siebie odróżnić. Przede wszystkim poza smutkiem i przygnębieniem depresji towarzyszy brak zainteresowań, utrata radości i brak motywacji do życia. Osoba chora ma zaburzenia koncentracji – żyje jakby w zwolnionym tempie, patrzy pesymistycznie na świat, a przyszłość maluje wyłącznie w czarnych barwach. Ma znacznie obniżoną samoocenę, nie lubi spotykać się z ludźmi, ma zaburzenia snu, często budzi się w nocy i nie może zasnąć do rana.

Jakie są rodzaje depresji?

Specjaliści, oprócz depresji dającej typowe objawy, wyróżniają jeszcze kilka innych postaci tej poważnej choroby. Należą do nich m.in.:

• depresja urojeniowa, w której przesadny pesymizm i zaniżanie własnej wartości prowadzi do urojeń. Wszelkie sygnały z zewnątrz traktowane są jako ataki na własną osobę w celu poniżenia, ośmieszenia, wykorzystania czy wreszcie unicestwienia. Często towarzyszy temu myślenie katastroficzne,
• depresja lękowa (agitowana), w której dominującym uczuciem jest silny niepokój i lęk (np. hipochondria, związana z poczuciem nieuzasadnionego stanu lękowego o własne zdrowie i przekonaniem, że zapadło się na ciężką chorobę),
• osłupienie depresyjne (depresja z zahamowaniem), które doprowadza pacjenta do stanu całkowitej apatii. Chory nie odżywia się, nie myje, nie podejmuje żadnej aktywności, nie nawiązuje kontaktów z otoczeniem, pozostaje nieruchomo w jednej pozycji z cierpiącym wyrazem twarzy,
• choroba dwubiegunowa (choroba maniakalno-depresyjna), w której okresy depresji przeplatają się z epizodami euforii (mani). Pacjent przechodzi kolejno etapy ze skrajnego optymizmu i afirmacji życia, do krańcowego pesymizmu i myśli o śmierci,
• depresja poschizofreniczna, która pojawia się po przebytej schizofrenii paranoidalnej. Pacjent ma silne objawy depresyjne, chociaż nadal występują symptomy schizofreniczne, chociaż o łagodniejszym nasileniu,
• dystymia (dawniej depresja nerwicowa, nerwica depresyjna, depresyjne zaburzenia osobowości lub depresja lękowa przewlekła), w której pacjent jest przez większą część dnia bardzo smutny i cierpi, ponieważ nie radzi sobie w życiu. Stan ten nazywany jest również jako przewlekłe obniżenie nastroju,
• depresja poporodowa, charakteryzująca się zaburzeniami snu i łaknienia, brakiem radości z kontaktów z dzieckiem oraz poczuciem niekompetencji. Objawy te zazwyczaj mijają po upływie kilkunastu dni po porodzie (co ciekawe, depresja poporodowa może pojawić się nawet kilka miesięcy po porodzie), depresja nietypowa (atypowa, maskowana), w której następuje odwrócenie cech depresji typowej o 180 stopni. A więc pacjent ma zwiększony apetyt (wręcz objada się) i jest nadmiernie aktywny.

Inny rodzaj podziału związany jest z sezonowością występowania choroby – mówi się wtedy o depresji jesiennej oraz zimowej, spowodowanej brakiem słońca i krótszym dniem. W zależności od wieku pacjentów specjaliści wyróżniają także depresję młodzieży, dzieci, depresję dorosłych oraz depresję starczą.

Jakie są objawy depresji?

Światowa Organizacja Zdrowia wymienia 10 objawów depresji, z czego 3 pierwsze są określane, jako główne:

1. Obniżony nastrój,
2. Brak radości,
3. Brak energii,
4. Negatywna samoocena,
5. Poczucie winy,
6. Myśli i zachowania samobójcze,
7. Niesprawność intelektualna,
8. Zaburzenie aktywności,
9. Zaburzenia snu,
10. Zaburzenia apetytu i masy ciała.

Chorobę diagnozuje się, jeśli u pacjenta wystąpią co najmniej 4 objawy, w tym 2 główne, które utrzymują się nieprzerwanie i trwają dłużej niż przez dwa tygodnie. Dodatkowo chorych na depresję cechuje uboga mimika, smutny lub napięty wyraz twarzy, monotonny głos, powolne wyrażanie swoich myśli, spowolnienie ruchów oraz ociężałość. Często depresji towarzyszą bóle głowy, pleców, podbrzusza, bóle żołądkowo-jelitowe oraz otyłość.

Jakie mogą być przyczyny depresji?

Jak dotąd nie udało się jednoznacznie określić przyczyn rozwoju choroby. Badania kliniczne wykazały, że zaburzenia depresyjne bardzo często występują równocześnie z chorobami somatycznymi, takimi, jak np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca oraz choroby neurologiczne. Nie ustalono jednak, czy depresja jest przyczyną, czy też skutkiem wyżej wymienionych chorób (osoby z obniżonym nastrojem i przygnębione mają obniżoną odporność i są bardziej narażone na infekcje). Depresja może być uwarunkowana biologicznie (np. wynikać z zaburzeń w produkcji neuroprzekaźników, takich, jak serotonina i noradrenalina, może też być dziedziczona) lub (i) psychologicznie (np. przez wystąpienie bardzo stresującego wydarzenia, jak śmierć małżonka, rozwód, choroba itp. Depresja może być również wywołana przez skutki uboczne stosowanych leków oraz narażeniem na działanie substancji psychoaktywnych.

Jak radzić sobie z depresją?

W początkowej fazie rozwoju choroby należy szukać pomocy specjalistów. Jednak wiele osób, z obawy przed ujawnieniem swojej przypadłości, unika kontaktów z przychodnią lekarską. Dla takich ludzi został stworzony Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji (22 594 91 00), na który można dzwonić w środy i czwartki od 17:00 do 19:00. Mogą z niego skorzystać zarówno osoby dotknięte chorobą, jak i ich bliscy. Przy telefonie dyżuruje lekarz specjalista – psychiatra, który udziela bezpłatnych porad. Podczas rozmowy nie trzeba podawać ŻADNYCH danych osobowych. Na stronie forumprzeciwdepresji.pl można także znaleźć Mapę Pomocy Antydepresyjnej, czyli punkty wsparcia położone w różnych miejscach kraju.

Kiedy osoba z depresją powinna zgłosić się do psychiatry?

W ocenie stopnia zaawansowania choroby może pomóc test na depresję. Jest on dostępny on-line za darmo. Zawiera pytania dotyczące naszego samopoczucia, dokonywania wyborów i naszych opinii. Jest to test służący do przesiewowego rozpoznania u siebie objawów depresji. Jego wynik może być cenną wskazówką, jednak nie zastępuje badania lekarskiego. Jeśli przez dłuższy czas (ponad 2 tygodnie) objawy depresji nie ustępują, odczuwamy wahania nastrojów, przygnębienie, smutek i mamy problemy ze snem, powinniśmy skorzystać z pomocy psychiatry. Jeśli chcemy pozostać anonimowi, można ominąć oficjalną służbę zdrowia i skorzystać z pomocy prywatnego psychiatry, jednak należy się wówczas liczyć z opłatą za wizytę rzędu 100 złotych i więcej.

Czy da się leczyć depresję?

Leczenie depresji jest trudne i długotrwałe (trwa co najmniej 6 miesięcy), ponieważ depresja to ciężka choroba przewlekła, mająca tendencję do nawrotów. Leki na depresję dobierane są indywidualnie przez lekarza, zależnie od stanu pacjenta, rodzaju depresji oraz sytuacji życiowej. Powinny być stosowane systematycznie i ściśle według zaleceń specjalisty, aby uniknąć skutków ubocznych. Chociaż współcześnie stosowane antydepresanty w zasadzie nie uzależniają, nie zmieniają osobowości i nie otępiają, pacjenci podchodzą do nich z dużą rezerwą. W najcięższych przypadkach oraz w depresji lekoopornej stosuje się metodę elektrowstrząsów, która pomaga 80% chorych. Oprócz leczenia farmakologicznego stosuje się psychoterapię, która powinna również objąć osoby najbliższe, opiekujące się chorym.

Jak pomóc osobie z depresją?

Osoba cierpiąca na depresję przeważnie jest skryta, wstydzi się swojej choroby i unika kontaktów z ludźmi, nawet swoimi bliskimi. Aby pomóc, nie należy być zbyt nachalnym. Nie wolno wywierać nacisku, ponieważ odniesie to odwrotny skutek do zamierzonego. Potrzeba dużo taktu i cierpliwości w kontaktach z chorym na depresję. Należy dbać o to, aby regularnie przyjmował leki, dbał o prawidłową dietę i aktywność fizyczną. Warto ograniczać jego kontakty z ludźmi, których nie lubi, chronić go przed sytuacjami stresującymi. Powinniśmy zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa, zrozumienia i miłości.