Dieta eliminacyjna – kto i kiedy powinien ją stosować? Zasady, rezultaty, bezpieczeństwo

Dieta eliminacyjna – kto i kiedy powinien ją stosować - zdjęcie
Dieta eliminacyjna w wielu przypadkach może okazać się koniecznością, aby móc utrzymać swoje zdrowie i samopoczucie psychofizyczne na satysfakcjonującym poziomie. Warto zatem dowiedzieć się, jakie rodzaje produktów podlegają zwykle eliminacji i przy jakich wskazaniach. Dzięki temu możliwe będzie ułożenie odpowiedniego jadłospisu.
 

Kluczowe wnioski z artykułu:

  • Dieta eliminacyjna pomaga w diagnozowaniu i leczeniu alergii pokarmowych, nietolerancji oraz innych dolegliwości zdrowotnych.
  • Skuteczność diety eliminacyjnej zależy od współpracy z lekarzem lub dietetykiem oraz skrupulatnego planowania posiłków.
  • Przeprowadzanie diety eliminacyjnej powinno obejmować monitorowanie stanu zdrowia i badań laboratoryjnych.
  • Wprowadzenie wykluczonych składników do diety po okresie eliminacji pozwala na lepsze zrozumienie, które produkty wywołują niepożądane reakcje.

Czym jest dieta eliminacyjna? Kiedy należy ją stosować?

Dieta eliminacyjna to sposób odżywiania, który polega na tymczasowym wykluczeniu z diety jednego lub więcej składników, które mogą powodować niepożądane reakcje w organizmie. Taki sposób żywienia jest szczególnie przydatny w diagnozowaniu i leczeniu różnych dolegliwości zdrowotnych, takich jak alergie pokarmowe, nietolerancje, choroby autoimmunologiczne czy problemy żołądkowo-jelitowe. Po okresie eliminacji stopniowo wprowadza się wykluczone produkty, aby obserwować reakcje organizmu i zidentyfikować potencjalnie szkodliwe składniki.

Rodzaje eliminacji: jednoskładnikowe wykluczenia vs wykluczenia grup produktów

Eliminacja może polegać na wykluczeniu jednego składnika pokarmowego lub całej grupy produktów. Jednoskładnikowe wykluczenia dotyczą np. mleka, jaj czy orzechów, podczas gdy wykluczenia grup produktów mogą obejmować np. produkty zawierające gluten, laktozę czy wysokowęglowodanowe pokarmy w diecie low FODMAP. Ostatnia z wymienionych diet może okazać się przydatna dla osób, które interesuje glukozowa rewolucja.

Zastosowanie – sytuacje, w których dieta eliminacyjna może być konieczna

Dieta eliminacyjna może okazać się przydatna w przypadku alergii, nietolerancji, chorób autoimmunologicznych takich jak Hashimoto bądź problemów żołądkowo-jelitowych. Inna może być jednak dieta dla alergika, a inna dla osoby z nietolerancją glutenu. Wszystko zależy od prezentowanych objawów. Dlatego też diagnostyka zarówno alergii, jak i innych problemów jest kluczowa przed jakąkolwiek eliminacją.

Alergie pokarmowe

Alergie pokarmowe to nadmierna reakcja układu immunologicznego na określony składnik pokarmowy, której objawem może być choćby pokrzywka. Możliwe jest uczulenie na cytrynę, ogórka czy pomidora, ale także na całe grupy produktów. Dieta eliminacyjna pomaga zidentyfikować i wyeliminować produkty wywołujące alergie. Wykrywanie alergenów pokarmowych możliwe jest zarówno w ramach NFZ, jak i prywatnie. Szczególnie ważne jest unikanie alergenów w ciąży, dlatego warto się zbadać. Na ich miejsce wprowadzone muszą być produkty, które nie uczulają. Jeśli zastosowana ma być np. dieta hipoalergiczna, jadłospis nie może nawet czasami uwzględniać produktów, które zaostrzałyby dokuczliwe objawy. Jeżeli na przykład występuje uczulenie na pszenicę, co jeść, aby nie prowokować dokuczliwych objawów? Okazuje się, że pomocne mogą być wyroby piekarnicze z mąki kukurydzianej, ryżowej, owsianej czy żytniej.

Nietolerancje pokarmowe (np. laktozy, glutenu)

Nietolerancje pokarmowe dotyczą problemów z trawieniem pewnych składników, takich jak laktoza czy gluten. Wykluczenie tych składników z diety może znacznie poprawić samopoczucie i zdrowie. Na szczęście dieta bez laktozy nie jest uciążliwa z uwagi na to, że w sklepach można już kupić coraz więcej popularnych produktów niezawierających tego składnika.

Choroby autoimmunologiczne

W chorobach autoimmunologicznych takich jak celiakia czy choroba Hashimoto dieta eliminacyjna może pomóc w zmniejszeniu objawów i poprawie jakości życia. Wyciszenie reakcji immunologicznych jest możliwe tylko dzięki rzetelnemu przestrzeganiu diety. Warto też mieć na uwadze to, iż w przypadku chorób z autoagresji ze szczególną ostrożnością powinna być prowadzona dieta odchudzająca.

Problemy żołądkowo-jelitowe

Osoby z zespołem jelita drażliwego (IBS) czy chorobą Leśniowskiego-Crohna mogą odnieść korzyści z diety eliminacyjnej, która pomaga w identyfikacji i wykluczeniu składników pogarszających stan zdrowia. Jeśli na dodatek problemem jest galaktozemia, dieta również może pomóc w zwalczeniu uciążliwych objawów ze strony układu trawiennego. Istotna jest też wiedza na temat tego, jak powinna przebiegać regeneracja przewodu pokarmowego i jak odbudować kosmki jelitowe.

Diagnostyka przy podejrzeniach nietolerancji

Dieta eliminacyjna jest również stosowana w diagnostyce nietolerancji pokarmowych, aby dokładnie zidentyfikować problematyczne składniki. Na etapie diagnostyki warto notować, po jakich pokarmach samopoczucie się pogarsza, a po jakich nie.

Zasady diety eliminacyjnej – jak odpowiednio prowadzić dietę eliminacyjną?

Aby dieta eliminacyjna mogła się powieść, kluczowe jest przestrzeganie pewnych zasad. Ważne jest skrupulatne planowanie posiłków, współpraca ze specjalistami oraz monitorowanie stanu zdrowia.

Współpraca z lekarzem lub dietetykiem

Prowadzenie diety eliminacyjnej powinno odbywać się pod nadzorem specjalisty, który pomoże w odpowiednim planowaniu posiłków i monitorowaniu stanu zdrowia. Jeżeli ma być zastosowana dieta eliminacyjna, przepisy można będzie znaleźć zarówno w internecie, jak i w specjalistycznych książkach. Można także umówić się do dietetyka, który opracuje jadłospis. Dzięki temu możliwa jest poprawa samopoczucia i redukcja lub całkowite usunięcie objawów uczulenia na laktozę czy jakikolwiek inny składnik.

Skrupulatne planowanie posiłków

Dokładne planowanie posiłków jest kluczowe, aby uniknąć niedoborów i zapewnić zrównoważoną dietę. Warto zatem sporządzać listy zakupów i starać się gotować obiady na przynajmniej 2–3 dni. Pomoże to w uniknięciu chaosu oraz marnowania żywności.

Monitorowanie stanu zdrowia i badań laboratoryjnych (witamin, minerałów)

Regularne badania laboratoryjne pozwalają na monitorowanie poziomu witamin i minerałów oraz wykrywanie ewentualnych niedoborów. Może się bowiem okazać, że na pewnym etapie diety wystąpią jakieś niedobory i konieczna będzie suplementacja. Nierzadko pojawiają się one w przypadku diety redukcyjnej.

Okresowe wprowadzanie wykluczonych składników (np. dieta eliminacyjno-prowokacyjna)

Po okresie eliminacji stopniowe wprowadzanie wykluczonych składników pozwala na obserwację reakcji organizmu i zidentyfikowanie szkodliwych produktów. Wykluczanie pokarmów nie musi być bowiem konieczne przez całe życie, ale przez pewien jego okres.

Rodzaje diet eliminacyjnych

Istnieje co najmniej kilka rodzajów diet eliminacyjnych. Do najpopularniejszych należą dieta bezglutenowa, dieta bez laktozy i dieta low FODMAP.

Popularne diety eliminacyjne: dieta bezglutenowa, low FODMAP, dieta bez laktozy

Niektóre z popularnych diet eliminacyjnych to dieta bezglutenowa stosowana w przypadku celiakii, dieta FODMAP dla osób z IBS oraz dieta bez laktozy dla osób nietolerujących laktozy. Jeżeli u jednej osoby występuje zarówno nietolerancja glutenu, jak i laktozy, konieczne będzie unikanie zarówno produktów bogatych w gluten, jak i tych z zawartością laktozy. Na szczęście w dużych supermarketach dostępne są różne zdrowe zamienniki, które mogą ułatwić przyrządzanie potraw. Ważne jest to, aby glutenu unikać zarówno przy alergii na gluten, jak i przy nietolerancji.

Diagnozowanie i leczenie – eliminacja w celach diagnostycznych i terapeutycznych

Dieta eliminacyjna może być stosowana zarówno w celach diagnostycznych, jak i terapeutycznych. Wykrycie i wykluczenie problematycznych składników pokarmowych może prowadzić do poprawy stanu zdrowia i samopoczucia. Wbrew pozorom wykrycie produktów, które szkodzą, nie jest tak łatwe, jak mogłoby się wydawać. Niekorzystne objawy mogą bowiem utrzymywać się nawet do kilkunastu–kilkudziesięciu godzin po spożyciu konkretnego składnika.

Rezultaty diety eliminacyjnej. Jakie efekty można osiągnąć?

Efekty diety eliminacyjnej mogą obejmować zmniejszenie objawów alergii i nietolerancji, poprawę pracy układu trawiennego, zmniejszenie stanów zapalnych oraz ogólną poprawę jakości życia. Polepszeniu ulega zarówno samopoczucie fizyczne, jak i psychiczne. Wiele osób zauważa też poprawę stanu cery, włosów i paznokci.

Bezpieczeństwo diety eliminacyjnej

Aby dieta eliminacyjna mogła być bezpieczna, kluczowe jest unikanie błędów. Duża w tym rola doświadczonego dietetyka i umiejętnie wdrożonej suplementacji, jeśli jest konieczna.

Zalecenia – jak unikać błędów? Rola dietetyka, dobór suplementacji

Wiele osób może zastanawiać się nad tym, jak powinien wyglądać jadłospis. Jeśli problemem jest przykładowo galaktozemia, czego nie można jeść? Lista jest dość długa, dlatego aby uniknąć błędów i niedoborów żywieniowych, każda dieta eliminacyjna powinna być prowadzona pod nadzorem dietetyka, i to bez względu na to, czy jest to dieta jajecznadieta matki karmiącej czy jakakolwiek inna. Czasami konieczna staje się dobrze dobrana suplementacja, która może pomóc w utrzymaniu równowagi żywieniowej i ewentualnym uzupełnieniu niedoborów.

Przykładowy jadłospis diety eliminacyjnej

Przykładowa dieta eliminacyjna może być oparta o zbilansowany jadłospis taki jak wskazany poniżej:

  • Śniadanie – owsianka na mleku roślinnym z owocami jagodowymi.
  • Drugie śniadanie – sałatka z kurczakiem, awokado i bezglutenowym chlebem.
  • Obiad – pieczony łosoś z warzywami i komosą ryżową.
  • Podwieczorek – smoothie z bananem, szpinakiem i mlekiem migdałowym.
  • Kolacja – zupa krem z dyni z pieczonymi pestkami dyni i oliwą z oliwek.

Jeżeli ma być to dieta eliminacyjna matki karmiącej, jadłospis warto przygotować wraz z dietetykiem. Specjalista będzie wiedział, jakie produkty pobudzą produkcję mleka, a jakie mogą ją zmniejszyć. Dietetyk pomoże też wprowadzić do diety lubiane produkty, bo dieta restrykcyjna, w której brak jest jakichkolwiek przysmaków, może być trudna do przestrzegania.

Czym różni się alergia pokarmowa od nietolerancji?

Alergia pokarmowa to nadmierna reakcja układu immunologicznego na określony składnik, która może prowadzić do poważnych objawów, takich jak wysypki, duszności czy anafilaksja. Nietolerancja pokarmowa dotyczy natomiast problemów z trawieniem pewnych składników i objawia się głównie dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, takimi jak wzdęcia, biegunki czy bóle brzucha. Redukcja objawów alergii i nietolerancji może zająć trochę czasu, zwłaszcza jeśli objawy są poważne.

Kiedy warto stosować dietę eliminacyjną?

Dietę eliminacyjną warto stosować, gdy istnieje podejrzenie alergii lub nietolerancji pokarmowej, w przypadku chorób autoimmunologicznych oraz problemów żołądkowo-jelitowych. Jest to również skuteczna metoda diagnostyczna przy podejrzeniach nietolerancji. Zarówno dieta eliminacyjna matki karmiącej, jak i kobiety w ciąży czy starającej się o dziecko powinna być komponowana ze szczególną starannością, aby uniknąć ewentualnych niedoborów. Podobnie rzecz ma się z dietą osób starszych czy małych dzieci.

Źródła:

  • 1. Cudowska B., Kaczmarski M., Alergiczne reakcje krzyżowe – aspekty kliniczne i diagnostyczne, „Alergia” 2/2003
  • 2. Gierada E., Alergie pokarmowe, https://dietetycy.org.pl/alergie-pokarmowe/
  • 3. Stanclik S., Nietolerancja laktozy, https://dietetycy.org.pl/nietolerancja-laktozy/
  • 4. Cyprian M., Dieta eliminacyjna od A do Z, https://instytut-mikroekologii.pl/dieta-eliminacyjna-od-a-do-z/
  • 5. Staroń M., Lachowicz K., Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto, „Kosmos” 2/2019

Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.

Serce i układ krążenia

Niskie ciśnienie: czy wymaga leczenia? – przyczyny, objawy, leczenie
Niskie ciśnienie tętnicze (hipotonia, niedociśnienie, hipotensja) może wystąpić u każdej osoby, nawet małych dzieci i sportowców. Chociaż nie jest tak częste i tak niebezpieczne, jak nadciśnienie tętnicze i przeważnie nie utrudnia...

Układ rozrodczy i moczowy

Ulubione pozycje seksualne kobiet - 10 pozycji seksualnych, które dają niezapomniane doznania
Seks odgrywa bardzo ważną rolę w życiu zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Umacnia związek, pozwala lepiej poznać swoje ciało i zaspokoić skrywane pragnienia....

Dieta i odchudzanie

Owoc kaki (persymona): wartości odżywcze, prozdrowotne i składniki aktywne
Owoc kaki, czyli persymona, to niesamowity produkt spożywczy, który wciąż bardzo rzadko gości na europejskich talerzach. To egzotyczny owoc o charakterystycznym smaku, który stale zyskuje na popularności wśród dietetyków ora...

Odporność, wzmocnienie organizmu

Eozynofilia: o czym świadczą podwyższone eozynofile? Objawy, przyczyny, normy
Badanie krwi to jedno z podstawowych metod diagnostycznych wielu chorób. Za jego pomocą możliwe jest oznaczenie wielu parametrów, w tym eozynofilów. To jeden z rodzajów białych krwinek, które pełnią istotną funkcję w układzie odpornościowym człowieka, ...

Układ pokarmowy

Bulgotanie w brzuchu i przelewanie w jelitach – objawy, przyczyny, leczenie
Bulgotanie, przelewanie się, dziwne, głośne burczenie i przewracanie w brzuchu to nie tylko kłopotliwe i krępujące, ale również niepokojące objawy. Mogą wystąpić zarówno w dzień, jak i w nocy. Zazwyczaj stanowią całkowicie niegroźny ...

Informacje dla pacjenta

Monocyty – o czym świadczą podwyższone monocyty?
Monocyty to komórki, które wchodzą w skład białych krwinek (leukocytów). Krążą one we krwi i w razie potrzeby wydostają się z naczyń krwionośnych do tkanek otaczających dane naczynie. W trakcie tego procesu przeistaczają się w makrofa...

Serce i układ krążenia

Dieta na obniżenie cholesterolu - 10 produktów, które pomagają zbić cholesterol
Obecność zbyt wysokiego poziomu cholesterolu LDL we krwi jest zjawiskiem cywilizacyjnym. Z hipercholesterolemią zmaga się coraz większa część społeczeństwa, a do rozwoju problemu przyczyniają się czynniki zewnętrzne, jak nisko odżywcza dieta oraz mało...

Informacje dla pacjenta

Czym jest hydroksyzyna (hydroxyzinum) na uspokojenie? Dawkowanie i przeciwwskazania
Gdy leki dostępne bez recepty oraz naturalne specyfiki przestają być skuteczne, zazwyczaj poszukiwane są nowe rozwiązania problemu związanego ze stresem. Jeśli mowa o preparatach na uspokojenie to jednym z popularniejszych, wydawanych z przepi...

Informacje dla pacjenta

Wysoki puls – przyczyny, objawy jak prawidłowo zmierzyć?
Puls, inaczej tętno, określa ilość uderzeń serca na minutę, czyli częstotliwość bicia serca. Jego wartość jest dla człowieka zdrowego ściśle określana i nie powinna być ani za niska, ani zbyt wysoka. Każde odchylenie od normy wymaga ...

Układ nerwowy

Zaburzenia lękowe: diagnoza, leki i terapia CBT w atakach paniki
Zaburzenia lękowe to powszechny problem dotykający milionów ludzi na całym świecie, często utrudniający codzienne funkcjonowanie. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy, jakie leki przeciwlękowe mogą pomóc oraz dlaczego terapia poznawczo...

Układ rozrodczy i moczowy

Inkontynencja: przyczyny, rodzaje i skuteczne leczenie nietrzymania moczu (NTM)
Inkontynencja, czyli nietrzymanie moczu i kału, dotyczy coraz większej liczby ludzi. To problem, o którym trzeba mówić głośno, ponieważ znacznie obniża on jakość życia milionów osób oraz negatywnie wpływa na ich zdrowi...

Układ pokarmowy

Leki na problemy trawienne – ranking preparatów na wzdęcia, zaparcia i biegunki
Problemy trawienne, takie jak wzdęcia, zaparcia czy biegunki, mogą znacząco obniżać komfort życia. Na szczęście istnieje wiele skutecznych sposobów na szybkie uporanie się z tymi dolegliwościami....

Choroby kobiece

Badania na tarczycę FT3, FT4, TSH – jak i kiedy je wykonać? Interpretacja wyników i normy pracy tarczycy
Brak energii, złe samopoczucie, zbyt niska lub wysoka masa ciała – każdy z tych objawów może wiązać się z zaburzeniami hormonalnymi. Regularne badanie tarczycy, a zwłaszcza poziomu hormonów przez nią produkowanych, to pierwszy...

Choroby skóry

Jak powstają zaskórniki zamknięte? Jak się ich pozbyć?
Zaskórniki zamknięte są jednym z najczęstszych problemów skórnych, które dotykają osoby w różnym wieku. Chociaż najczęściej pojawiają się w okresie dojrzewa...

Układ pokarmowy

Szukasz dobrego suplementu wspierającego funkcjonowanie wątroby?
Wątroba to jeden z najważniejszych organów wewnętrznych człowieka. W prawidłowo funkcjonującej wątrobie zachodzi ponad 500 reakcji chemicznych i metabolicznych. Aby...

Kosmetyki i uroda

Zbawienna moc odżywek - czyli walka z wypadającymi włosami
Niedobory witamin i minerałów, zaburzenia hormonalne, geny, a także brak odpowiedniej ochrony i przesadna stylizacja to najczęstsze przyczyny osłabienia i utraty włosów. Walkę z tym problemem można prowadzić n...

Choroby męskie

Zakola problem wielu mężczyzn – kilka rad jak sobie z nimi poradzić?
Wielu mężczyzn zmaga się łysieniem. Przypadłość ta nie dotyczy tylko mężczyzn w dojrzałym wieku, ale i tych około 20-30. roku życia. Jak sobie z tym radzić?...

Kosmetyki i uroda

Sucha skóra w zimę? Razem sobie poradzimy!
Gdy przychodzą chłodne dni, skóra szczególnie na naszych buziach zaczyna być nieprzyjemnie ściągnięta, szczypie i piecze. Na dworze mróz i zimny w...

Dlaczego my?
why-us-img

Odbiór osobisty w aptece

why-us-img

Profesjonalna obsługa

why-us-img

Szybka wysyłka

why-us-img

Legalnie działająca apteka

why-us-img

Płatność online lub za pobraniem