Dieta wątrobowa – co można jeść, a czego nie wolno? Podstawowe zasady i przykładowy jadłospis

Dieta wątrobowa jest stosowana przede wszystkim w przebiegu schorzeń wątroby i ma na celu wsparcie funkcjonowania tego narządu. Co można jeść przy chorej wątrobie, a jakie produkty należy wykluczyć z jadłospisu?

Jaka jest rola wątroby w organizmie człowieka?

Wątroba nie bez powodu określana jest jako jeden z ważniejszych narządów w organizmie człowieka. Uczestniczy ona w wielu zachodzących w nim procesach metabolicznych, pełniąc szereg istotnych funkcji, niezbędnych dla zapewnienia jego prawidłowej pracy. Wśród najważniejszych zadań wątroby wymienia się:

• detoksykację organizmu – wątroba neutralizuje toksyny, w tym alkohol, używki czy leki, oraz przyczynia się do ich usunięcia z organizmu;
• wytwarzanie żółci – żółć jest niezbędna do trawienia tłuszczów;
• produkcja białek – wątroba wytwarza aż 85% białek znajdujących się w osoczu krwi, niezbędnych w procesie jej krzepnięcia;
• magazynowanie zapasów witamin, w tym A, B2, B3, B4, B12, D3 i K, oraz żelaza;
• przekształcanie białek i cukrów w tłuszcze;
• wytwarzanie, gromadzenie i uwalnianie glukozy.

Jakie są najczęstsze schorzenia wątroby?

Choroby wątroby zazwyczaj są konsekwencją nadmiernego spożywania alkoholu, zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B i C oraz nadwaga i otyłość, których przyczyną nierzadko jest nadmiar cukru w diecie. Uszkodzenie tego narządu może być też spowodowane niewłaściwą dietą i stałym przyjmowaniem leków. Do najczęściej występujących schorzeń wątroby zaliczamy:

• marskość wątroby,
• nowotwór wątroby,
• stłuszczenie wątroby,
• zapalenie wątroby,
• toksyczne uszkodzenie wątroby.

Choroby tego narządu mogą dawać różne symptomy, jednak istnieje kilka niepokojących objawów. Są to przede wszystkim: żółtaczka, spadek nastroju, padaczka, nagłe osłabienie organizmu, szybkie męczenie się, niestrawność, niskie ciśnienie tętnicze oraz zaburzenia procesu krzepnięcia krwi. Zwiastunem chorej wątroby może być także biegunka tłuszczowa. Powinny być one pretekstem do konsultacji z lekarzem i wykonania badań – jedną z metod diagnozowania problemów z wątrobą jest badanie ALT. Doraźnie natomiast można stosować dostępne w aptekach leki i suplementy, np. łatwe do połknięcia kapsułki na wątrobę i trawienie.

Kiedy stosuje się dietę wątrobową?

Dieta wątrobowa stosowana jest w ramach profilaktyki lub terapii chorób wątroby. Jej celem jest wsparcie pracy wątroby, wyrównanie niedoborów żywieniowych oraz ograniczenie czynników uszkadzających i obciążających narząd. Co ważne, nie ma jednej, uniwersalnej diety wątrobowej – szczegółowe zalecenia żywieniowe zależą m.in. od rodzaju schorzenia i stopnia uszkodzenia narządu. Dietę wątrobową układa się jednak, opierając się o kilka kluczowych zasad, których przestrzeganie pomoże usprawnić funkcjonowanie narządu – zarówno w przypadku zdiagnozowania choroby, jak i wtedy, gdy jest on sprawny.

Jakie są ogólne zasady diety wątrobowej?

Właściwie opracowana dieta wątrobowa wspiera pracę narządu i zmniejsza ryzyko wystąpienia jego schorzeń. Ogólne zasady diety wątrobowej to:

• jedzenie 5-6 mniejszych, lekkostrawnych posiłków w regularnych odstępach co 2-3 godziny;
• spożywanie śniadania do godziny po przebudzeniu, a kolacji nie później niż 2-3 godziny przed snem;
• przyjmowanie co najmniej 1,5 litra płynów dziennie – głównie wody mineralnej i słabych naparów herbat;
• spożywanie świeżych, najlepiej przygotowywanych tego samego dnia posiłków;
• gotowanie potraw w wodzie i na parze, pieczenie w folii lub duszenie bez dodatku tłuszczu i wcześniejszego smażenia;
• unikanie smażenia potraw, zwłaszcza w głębokim tłuszczu i panierkach, oraz duszenia w ciężkich sosach;
• unikanie ostrych przyprawy oraz soli;
• wzbogacenie diety o metioninę, cholinę oraz witaminy B2, C i E – ograniczają one odkładanie lipidów w wątrobie, zmniejszają jej stłuszczenie i przyspieszają oczyszczanie narządu;
• jedzenie powoli i bez pośpiechu, dokładnie przeżuwając, bez połykania dużych kęsów;
• unikanie przejadania się, które może wywołać ból żołądka i kolkę wątrobową.

Ponadto posiłki i napoje muszą mieć odpowiednią temperaturę – nie powinny być ani bardzo gorące, ani bardzo zimne. W diecie wątrobowej warzywa powinny znajdować się w co najmniej trzech posiłkach dziennie, a owoce w maksymalnie dwóch, przy czym owoców nie powinno się jeść w ramach ostatniego posiłku. Dodatkowo zaleca się spożywanie 2-3 porcji chudego niesłodzonego nabiału dziennie oraz 3 porcji ryb tygodniowo. Słodycze natomiast są dozwolone nie częściej niż 1-2 razy w tygodniu w małych porcjach.

Co wolno jeść na diecie wątrobowej?

Zalecenia żywieniowe przy diecie wątrobowej są bardzo obszerne. Wśród produktów korzystnie wpływających na funkcjonowanie wątroby wymienia się między innymi:

• produkty zbożowe – mąka pszenna, pieczywo pszenne dobrze wypieczone lub mieszane, kasza manna i jaglana;
• mleko i produkty mleczne – chude mleko, chudy jogurt naturalny, maślanka, kefir;
• zupy – chudy rosół na mięsie drobiowym, zupy na wywarach warzywnych;
• mięso – cielęcina, jagnięcina, mięso z indyka i kurczaka bez skóry, dziczyzna, konina, królik;
• ryby – dorsz, mintaj, flądra, szczupak, sandacz, morszczuk, halibut;
• napoje – woda mineralna niegazowana, herbaty czarne, owocowe i ziołowe, kawa zbożowa, soki owocowo-warzywne;
• tłuszcze – oliwa z oliwek, olej rzepakowy, margaryny roślinne;
• warzywa – buraki, ogórki, pomidory bez skórki, sałata zielona i lodowa, brokuły, kalafior, seler, pietruszka, cukinia, ziemniaki gotowane lub pieczone bez tłuszczu;
• owoce – jabłka bez skórki, banany, pomarańcze, mandarynki, truskawki, maliny, jeżyny, brzoskwinie, morele;
• przyprawy – anyż, wanilia, goździki, cynamon, oregano, kwasek cytrynowy, rzeżucha, majeranek, koper.

Czego nie wolno jeść na diecie wątrobowej?

Istnieje również lista produktów, które należy wyeliminować z diety w trosce o kondycję wątroby. Są to przede wszystkim:

• produkty zbożowe – otręby pszenne, bułki maślane, pieczywo cukiernicze, chleb razowy i żytni, pieczywo z otrębami;
• mleko i produkty mleczne – tłuste mleko i przetwory zawierające powyżej 2% tłuszczu, mleko skondensowane, sery żółte, pleśniowe i topione, tłuste sery twarogowe;
• zupy – tłusty rosół, zupy na wywarach z kości, grzybowych, mięsnych, zaprawiane śmietaną, zupy grochowa, fasolowa, grzybowa, kapuśniak, ogórkowa;
• mięso – tłusta wieprzowina, baranina, tłuste mięso wołowe, mięso z kaczki i gęsi, mięsa mocno peklowane;
• ryby – pstrąg tęczowy, sardynka, śledź, makrela, łosoś, węgorz;
• napoje – mocna kawa ziarnista, woda gazowana, napoje gazowane, alkohol, kakao, mocna herbata;
• tłuszcze – smalec, słonina, boczek, masło klarowane, margaryny twarde;
• warzywa – cebula, czosnek, por, kapusta biała, czerwona, groch, fasola, rzodkiewka, kalarepa, groszek zielony, ziemniaki smażone;
• owoce – śliwki, czereśnie, agrest, porzeczki, winogrona, gruszki, arbuz;
• przyprawy – pieprz naturalny, papryka ostra, chili, curry, ocet, musztarda gorczyca.

Dieta wątrobowa – przykładowy jadłospis

Wbrew pozorom, posiłki przy diecie wątrobowej mogą być naprawdę urozmaicone i sycące. Jak mógłby wyglądać przykładowy jadłospis?

Wątroba jest jednym z najważniejszych narządów w organizmie człowieka, pełniącym szereg niezwykle istotnych funkcji. Choć za występowanie schorzeń wątroby najczęściej obwinia się alkohol, nie bez wpływu na jej stan pozostaje też styl życia i sposób odżywiania się. Zdrową dietę warto więc stosować nie tylko w przypadku problemów z wątrobą, ale i w celu zapobiegania im.