Gruźlica to bakteryjna choroba zakaźna, która pomimo, iż znana jest od wielu lat, nadal pojawia się nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie. Najczęściej dotyka osoby żyjące w złych warunkach sanitarnych, niedożywione czy nadużywające alkoholu.

Z naszego artykułu dowiesz się:

• czym jest gruźlica, 
• jakie są jej przyczyny i objawy, 
• jakie są jej rodzaje, 
• jak wygląda diagnostyka i leczenie choroby,
• jak jej zapobiegać. 

Zobacz także nasz inny artykuł: Inhalator do czego służy i kiedy warto z niego korzystać?

Co to jest gruźlica i czy jest groźna?

Gruźlica to choroba zakaźna - bakteryjna, która wywoływana jest przez prątki gruźlicy. Bardzo często nazywane są one również prątkami Kocha, a wszystko przez wzgląd na nazwisko Roberta Kocha, który po raz pierwszy podjął się ich badania. Okazuje się jednak, że prątki gruźlicy to:

• Mycobacterium tuberculosis,
• Mycobacterium africanum,
• Mycobacterium bovis (prątek bydlęcy). 

Czy gruźlica jest groźna? Pomimo iż choroba pojawia się dużo rzadziej niż w poprzednim stuleciach, nadal jest dość groźną chorobą zakaźną. Dawniej nazywana była galopującymi suchotami. 

Przyczyny gruźlicy - Jak można zarazić się gruźlicą?

Za główną przyczynę gruźlicy uważa się infekcję wywoływaną przez bakterie o nazwie prątków gruźlicy. Do zakażania najczęściej dochodzi drogą kropelkową, poprzez wdychanie bakterii wywołujących chorobę. Oznacza to, że osoba zakażona gruźlicą poprzez kaszel, kichanie lub mówienie wydala z siebie prątki gruźlicy, które przenoszą się na osobę pozostającą w bliskim kontakcie z osobą chorą. Zdarza się jednak, że diagnozowana jest gruźlica płuc nieprątkująca - to postać nieaktywna, gdzie chory nie uwalnia bakterii, dzięki temu nie dochodzi do zakażenia innych osób. 

Na zakażenie gruźlicą płucną i innymi jej odmianami pozapłucnymi najczęściej narażone są osoby z osłabionym układem immunologicznym. Podwyższony czynnik ryzyka dotyczy osób w podeszłym wieku, nadużywających alkoholu i niedożywionych. 

Czy gruźlica jest dziedziczna? Pomimo iż jest to choroba zakaźna, ryzyko zachorowania wzrasta u dzieci, których rodzice chorują na gruźlicę. Są one dużo bardziej podatne na jej wystąpienie lub we wczesnym dzieciństwie mogą zarazić się prętkami. 

Najczęstsze objawy gruźlicy - jak rozpoznać gruźlicę?

U wielu pacjentów gruźlica może nie dawać żadnych objawów, a jej wykrycie może być przypadkowe. W zależności od zaatakowanego narządu, objawy mogą być zróżnicowane. Jednak jedną z najczęściej diagnozowanych odmian choroby jest gruźlica płucna, dlatego dominują objawy związane z dolnymi drogami oddechowymi. Gruźlica objawy to:

• stany podgorączkowe;
• kaszel, który trwa co najmniej 3 tygodnie;
• nocne poty;
• duszności;
• krwioplucie;
• utrata masy ciała;
• bóle w klatce piersiowej;
• męczliwość;
• ogólne osłabienie. 

Jak widać, objawy gruźlicy płucnej (choroba suchoty) są dość charakterystyczne i poważne, dlatego w przypadku takich dolegliwości konieczna jest konsultacja ze specjalistą.

Rodzaje gruźlicy i ich podział ze względu na fazy rozwoju

W diagnostyce występuję kilka rodzajów gruźlicy. Ze względu na fazy rozwoju istnieje podziała na gruźlicę pierwotną i popierwotną. Pierwsza z nich aktywuje się zaraz po zakażeniu i wywołuje objawy takie jak: krwioplucie, bóle w klatce piersiowej i przewlekły kaszel. Towarzyszą im również dreszcze, gorączka, nocne poty, bladość, męczliwość, zmęczenie i utrata masy ciała. Druga z nich, czyli gruźlica popierwotna jest związana z reaktywacją zakażenia. Najczęściej dochodzi do niej w sytuacji innej infekcji. W początkowej fazie może przebiegać bezobjawowo, jednak później wywołuje osłabienie, wilgotny kaszel, spadek masy ciała, gorączkę czy kaszel z krwią. Pojawić się mogą również duszności i bóle w klatce piersiowej.

Co istotne prątki gruźlicy mogą wywoływać również inne rodzaje choroby, tzw. odmianę pozapłucną. Są to:

• gruźlica kości i stawów,
• gruźlica węzłów chłonnych,
• gruźlica jelit,
• gruźlica prosówkowa,
• gruźlica mózgu i nerwów,
• gruźlica nerek,
• gruźlica skóry,
• gruźlica dróg moczowo-płciowych,
• gruźlica narządów rodnych,
• gruźlica opłucnej
• gruźlica kręgosłupa,
• gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. 

Do rozwoju pozapłucnej gruźlicy najczęściej dochodzi przez osłabiony układ odpornościowy. Co istotne odmiany te są praktycznie nie zaraźliwe. 

Diagnostyka gruźlicy - badanie genetyczne PCR

Diagnostyka gruźlicy obejmuje wiele badań, a jednym z nich jest badanie genetyczne PCR. To szybki test, który pozwala na wykrycie DNA bakterii prątków gruźlicy. Innym jest badanie rentgenowskie płuc, a także testy skórne, czyli tzw. odczyny tuberkulinowe. Wszystko zależy jednak od zaawansowania choroby i jej objawów. Co istotne u osób chorych na gruźlicę występuję niskie stężenie hemoglobiny. Bardzo ważne jest odpowiednie zdiagnozowanie choroby, która często mylona jest z sarkoidozą.

Jak wygląda i jak długo trwa leczenie gruźlicy?

Leczenie gruźlicy jest dość żmudne i długotrwałe. Powinno odbywać się pod okiem specjalisty w leczeniu gruźlicy płuc. Może zdarzyć się sytuacja, że bakterie przejdą w stan uśpienia lub będą wyjątkowo oporne na leczenie, dlatego tak ważne jest, aby leczenie odbywało się pod opieką lekarzy. Co istotne, nie powinno się przerywać leczenia, gdyż może zdarzyć się sytuacja nawrotu gruźlicy, mimo początkowego ustąpienia objawów. Najczęściej w pierwszej fazie leczenia podawanych jest wiele leków w krótkim czasie. Później konieczna jest kontynuacja mająca na celu pozbycie się najbardziej opornych prątków. W leczeniu najczęściej stosuje się leki na gruźlicę. Są to:

• etambutol;
• streptomycynę;
• ryfampicynę;
• izoniazyd;
• pirazynamid;
• prednizonu.

Szczepionka na gruźlicę najczęściej podawana na świecie

Gruźlica jest jedną z najczęściej występujących chorób zakaźnych na świecie. W Polsce zapadalność na gruźlicę jest średnia, a wszystko za sprawą szczepień, które są obowiązkowe dla dzieci w okresie noworodkowym. Szczepionka BCG jest podawana tuż przed wypisaniem dziecka ze szpitala. Jest w pełni bezpieczna i uznawana jest za jedną z najczęściej podawanych szczepionek na świecie. Odkąd została wprowadzona w w 1921 roku, przyjęło ją już około 3 miliardów ludzi na świecie. 

Jak zapobiec gruźlicy?

Jedną z najważniejszych metod zapobiegania gruźlicy jest wczesne diagnozowanie choroby i wdrażanie leczenia. Dodatkowo ważne jest poddanie badaniom członków rodziny osoby chorej. Jako że gruźlica jest chorobą, która najczęściej występuje w sytuacji złych warunków życia, należy dążyć do ich poprawy. Ważne jest również, aby stosować szczepienia BCG, unikać nadużywania alkoholu, papierosów, a w czasie kichania, kaszlu i kataru zakrywać buzię. 

Prawidłowe rozpoznanie gruźlicy u dzieci

Prawidłowe rozpoznanie gruźlicy u dzieci jest niezwykle trudne, a wszystko za sprawą wielu objawów. W pierwszej kolejności należy zebrać wywiad rodzinny na temat możliwości zarażenia się gruźlicą, a także wykonać badania bakteriologiczne, inwazyjne i radiologiczne. Bardzo ważne jest również badanie odczynu tuberkulinowego i testu IGRA. Na podstawie zdjęcia rentgenowskiego lub tomografii komputerowej możliwe jest rozpoznanie stopnia zaawansowania choroby.