Kluczowe wnioski z artykułu:
- Kraniotomia jest poważnym zabiegiem neurochirurgicznym, który umożliwia dostęp do mózgu w celu leczenia różnych schorzeń.
- Zabieg ten wiąże się z ryzykiem powikłań, takich jak zakażenie, krwawienie czy obrzęk mózgu, jednak nowoczesne metody chirurgiczne pozwalają na minimalizowanie tych zagrożeń.
- To, ile trwa rehabilitacja po operacji guza mózgu i innych zabiegach związanych z otwarciem czaszki zależy od różnych czynników, jednak zawsze wymaga czasu i cierpliwości, a pełny powrót do zdrowia zależy od indywidualnych cech pacjenta i rodzaju przeprowadzonego zabiegu.
Czym jest kraniotomia i jak różni się od kraniektomii?
Kraniotomia to zabieg neurochirurgiczny, w którym chirurg wycina fragment kości czaszki i dzięki temu ma możliwość dostania się do mózgu. Po zabiegu usunięty fragment kości jest przywracany na miejsce. Operacja na otwartym mózgu zawsze niesie ze sobą pewne zagrożenia. Dzięki szybkiemu rozwojowi medycyny i technologii możliwe są obecnie mniej inwazyjne zabiegi kraniotomii, zapewniające przy tym większą precyzję, należą do nich:
- Keyhole craniotomy. Chirurg wykonuje bardzo mały otwór w czaszce, przez który wprowadza specjalne narzędzia. Dzięki temu można przeprowadzić operację, minimalizując uszkodzenie tkanek zdrowych i skracając czas rekonwalescencji. Dzięki tej metodzie można ograniczyć wielkość blizny, a pacjent szybciej wraca do zdrowia.
- Stereotaksja. Wyróżnia się maksymalną precyzją. Dzięki wykorzystaniu obrazowania medycznego, takiego jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa oraz specjalnych ram stereotaktycznych, chirurg jest w stanie precyzyjnie dotrzeć do określonego obszaru mózgu. Dzięki temu znacząco zmniejsza się ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek i możliwe jest przeprowadzenie bardzo skomplikowanych zabiegów.
Zarówno kraniotomia, jak i kraniektomia to zabiegi neurochirurgiczne, których celem jest uzyskanie dostępu do mózgu. Czym się różnią? Kraniektomia to usunięcie fragmentu kości czaszki na stałe, a więc usunięty fragment nie wraca już na swoje miejsce. Najczęściej jest stosowana, gdy mózg ulega obrzękowi, a dzięki usunięciu części kości można zmniejszyć ciśnienie wewnątrzczaszkowe lub gdy konieczne jest długotrwałe monitorowanie aktywności mózgu.
Wskazania do przeprowadzenia kraniotomii
Kraniotomia czaszki jest bardzo poważnym zabiegiem, w związku z tym przeprowadzana jest w ściśle określonych sytuacjach. Jednym ze wskazań jest leczenie krwiaków nadtwardówkowych, podtwardówkowych i wewnątrzczaszkowych, które często są następstwem poważniejszych urazów głowy niż wstrząs mózgu. W zależności od rodzaju krwiaka zabieg pozwala na usunięcie skrzepu krwi i zmniejszenie ciśnienia. Kolejnym wskazaniem do kraniotomii jest łagodny lub złośliwy nowotwór mózgu, w tym agresywne formy, takie jak glejak mózgu, który wymaga szybkiej interwencji chirurgicznej. Dzięki zabiegowi możliwe jest usunięcie guza móżdżku lub mózgu, chirurg ma też szansę pobrać materiał do badania histopatologicznego. Poprzez dostanie się chirurga do mózgu można również leczyć malformacje naczyniowe, w ten sposób tętniak może zostać zabezpieczony. Kraniotomia umożliwia także umieszczenie drenażu, odprowadzającego nadmiar płynu przy wodogłowiu oraz wszczepienie czujnika ciśnienia w przypadku ciężkich urazów głowy. Dodatkowo, kraniotomia jest niekiedy stosowana w leczeniu napadów padaczkowych oraz chorób neurodegeneracyjnych (np. Parkinsona).
Przebieg zabiegu kraniotomii
Operacja czaszki to poważny zabieg, dlatego przed wykonaniem kraniotomii konieczne jest przeprowadzenie specjalistycznych badań. Pierwszym krokiem jest dokładny wywiad, dotyczący przebytych chorób, alergii, dolegliwości i przyjmowanych leków. Następnie konieczne jest badanie neurologiczne oraz badania obrazowe takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i angiografia.
Jak wygląda zabieg kraniotomii krok po kroku?
1. Znieczulenie ogólne. W niektórych przypadkach, na przykład przy operacjach w obszarze ośrodków mowy, może być zastosowane znieczulenie miejscowe z sedacją.
2. Rozcięcie skóry głowy. Chirurg wykonuje nacięcie skóry głowy w miejscu, gdzie będzie usiłował uzyskać dostęp do czaszki.
3. Trepanacja. Wykorzystując narzędzia chirurgiczne, wykonuje się otwory w kości czaszki, które następnie łączy się, by stworzyć jeden większy otwór.
4. Odsłonięcie opony twardej. Zewnętrzna błona mózgu jest ostrożnie odwarstwiona od wewnętrznej powierzchni czaszki.
5. Odsłonięcie mózgu. Po przecięciu opony twardej chirurg uzyskuje bezpośredni dostęp do mózgu.
6. Wykonanie zabiegu. To czas na zaplanowaną wcześniej operację, czyli np. usunięcie guza, wykonanie drenażu lub zabezpieczenie tętniaka.
7. Zamknięcie rany. Po zakończeniu zabiegu chirurg zszywa oponę twardą i skórę głowy. W niektórych przypadkach konieczna jest rekonstrukcja czaszki po kraniotomii, polegająca na uzupełnieniu ubytków w kości za pomocą specjalnych implantów. Mogą to być płytki i śruby wykonane z tytanu lub innych biokompatybilnych materiałów.
Rekonwalescencja po kraniotomii
Po kraniotomii pacjent trafia na OIOM, gdzie jego stan neurologiczny jest nieustannie monitorowany, sprawdza się też ciśnienie, tętno, saturację i temperaturę ciała. Po ustabilizowaniu parametrów życiowych i uzyskaniu satysfakcjonującego stanu neurologicznego, pacjent jest stopniowo wybudzany ze znieczulenia. Wybudzenie po operacji krwiaka mózgu lub innych zabiegach z otwarciem czaszki może przebiegać w różny sposób. W zależności od potrzeb pielęgniarki podają środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, żeby uśmierzyć ból głowy po operacji i zapobiec potencjalnym infekcjom. Niekiedy niezbędne są również leki obniżające ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Kiedy stan pacjenta się stabilizuje, zostaje przeniesiony na oddział neurochirurgiczny.
Kolejnym ważnym krokiem jest rehabilitacja, która jest procesem długotrwałym. To, jak długo zrasta się czaszka po operacji, zależy od rozległości operacji, wieku, ogólnego stanu zdrowia i ewentualnych implantów użytych podczas rekonstrukcji czaszki po trepanacji. Proces ten może trwać od kilku miesięcy aż do kilku lat. Z kolei blizna po operacji guza mózgu goi się kilka tygodni, ale cały proces jej dojrzewania, a także regeneracja mięśni i powięzi może potrwać nawet kilka miesięcy.
Całkowity czas pobytu w szpitalu po kraniotomii może być bardzo różny, dlatego jeśli zastanawiasz się, ile trwa pobyt w szpitalu po operacji guza mózgu lub innym poważnym zabiegu, odpowiedź brzmi: to zależy. Znaczenie ma stan ogólny pacjenta i wystąpienie ewentualnych powikłań. W optymistycznym wariancie może to być zaledwie kilka dni, ale zdarza się, że czas ten znacznie się wydłuża.
Powrót do normalnej aktywności powinien być stopniowy i konsultowany na każdym etapie z lekarzem prowadzącym. Na początku wystarczą spokojne spacery, następnie pod okiem fizjoterapeuty pacjent może ćwiczyć coraz intensywniej, by z czasem móc w pełni wrócić do zdrowia. W tym okresie należy jednak unikać podnoszenia ciężarów, gwałtownych ruchów i innych czynności, które mogą przeciążać operowaną okolicę. Podczas całego tego procesu kluczowa jest cierpliwość. Na przykład rekonwalescencja po operacji oponiaka może potrwać nawet kilka miesięcy i wymagać dużego zaangażowania. Jak zatem żyć po operacji oponiaka? Kiedy do pracy? O tym powinien decydować lekarz, oceniając dokładny stan pacjenta, żeby zminimalizować wszelkie ryzyko.
Możliwe powikłania kraniotomii
Przy tak poważnym zabiegu, jakim jest trepanacja czaszki, rokowania są bardzo zróżnicowane i zależą od wielu czynników. Przede wszystkim istotna jest przyczyna, dla której przeprowadzono kraniotomię, a także ogólny stan pacjenta. Samopoczucie po operacji guza mózgu lub innych operacjach może być bardzo różne. Po wybudzeniu pojawiają się często objawy takie jak bóle głowy, nudności i wymioty, a także zmęczenie, wszystkie te dolegliwości stopniowo ustępują. Sprawy komplikują się, gdy wystąpią powikłania, do których należą między innymi:
- zakażenie – ryzyko zakażenia jest minimalizowane poprzez podawanie środków przeciwzapalnych, jednak zawsze występuje;
- krwawienie – może wystąpić zarówno podczas operacji, jak i po niej;
- obrzęk mózgu – po operacji guza obrzęk może powodować zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego i prowadzić do poważnych powikłań;
- padaczka – niektórych pacjentów po trepanacji czaszki mogą wystąpić napady padaczkowe;
- utrata funkcji neurologicznych – w zależności od lokalizacji uszkodzenia mózgu, mogą wystąpić zaburzenia mowy, pamięci, wzroku, słuchu czy porażenia;
- wodogłowie – może wystąpić w wyniku uszkodzenia układu komorowego mózgu, zablokowania przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego lub zwiększenia jego produkcji.
Wszystkie te skutki uboczne po operacji oponiaka lub innego guza mózgu mogą znacząco wpłynąć na jakość życia pacjenta, wymagając często długotrwałej rehabilitacji. Szczególnie niebezpieczny jest obrzęk mózgu. Szanse na przeżycie są największe, gdy obrzęk zostanie szybko rozpoznany i odpowiednio leczony.
Źródła:
- Nęcki T., Kraniotomia: wskazania, przebieg, Poradnik Zdrowie 01.02.2017, https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/neurologia/kraniotomia-wskazania-przebieg-aa-X7iy-csK2-eM1B.html.
- Stefanowicz E., Kraniotomia – co to jest? Wskazania, powikłania oraz rehabilitacja po zabiegu, Hello Zdrowie 20.03.2019, https://www.hellozdrowie.pl/kraniotomia-co-to-jest-wskazania-powiklania-oraz-rehabilitacja-po-zabiegu/.
- Ziętek P., Kraniotomia i kraniektomia – co to jest, wskazania, powikłania, rehabilitacja, Wylecz.to 13.05.2019, https://wylecz.to/uklad-nerwowy/kraniotomia-i-kraniektomia-co-to-jest-wskazania-powiklania-rehabilitacja/.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
