Lista chorób przewlekłych – rodzaje, charakterystyka, klasyfikacja

Rodzaje chorób przewlekłych

Choroby cywilizacyjne obejmują szeroki zakres schorzeń, które dotykają różnych układów i narządów w organizmie. W zależności od miejsca występowania i mechanizmu rozwoju możemy wyróżnić wiele ich rodzajów. Choroby fizyczne – przykłady chorób, które mają charakterystyczne objawy, przyczyny oraz sposoby leczenia. Każda z tych chorób może mieć istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie pacjenta i wymaga indywidualnego podejścia terapeutycznego. Najczęstsze choroby przewlekłe to:

• choroby układu krążenia – odpowiadając na pytanie, czy nadciśnienie to choroba przewlekła, należy zaznaczyć, że do chorób układu krążenia zaliczamy nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca oraz niewydolność serca. Schorzenia te są związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem serca oraz naczyń krwionośnych, prowadząc do poważnych powikłań, takich jak zawał serca czy udar mózgu;
• choroby układu oddechowego – wśród chorób przewlekłych układu oddechowego wymienia się astmę i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Astma to choroba o podłożu zapalnym, objawiająca się napadami duszności i świszczącego oddechu. POChP to przewlekłe schorzenie, które charakteryzuje się trwałym ograniczeniem przepływu powietrza w drogach oddechowych, co prowadzi do trudności z oddychaniem;
• choroby metaboliczne – cukrzyca i otyłość to najczęściej występujące choroby metaboliczne. Cukrzyca charakteryzuje się nieprawidłowym metabolizmem glukozy, co prowadzi do hiperglikemii, podczas gdy otyłość wynika z nadmiernej akumulacji tłuszczu w organizmie, co zwiększa ryzyko wielu powikłań, w tym chorób serca;
• choroby autoimmunologiczne – reumatoidalne zapalenie stawów i toczeń rumieniowaty to popularne choroby autoimmunologiczne, w których układ odpornościowy atakuje własne tkanki. Obie te choroby są przewlekłe, wymagają długotrwałego leczenia i mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia narządów czy zaburzeń hormonalnych;
• choroby nowotworowe – nowotwory, zarówno złośliwe, jak i łagodne, są jednymi z najpoważniejszych chorób przewlekłych. Złośliwe nowotwory, takie jak rak płuc, jelita grubego czy piersi, charakteryzują się szybkim wzrostem komórek nowotworowych, które mogą tworzyć przerzuty. Nowotwory łagodne rosną wolniej, nie naciekają sąsiednich tkanek i nie przerzutują, ale mogą powodować problemy zdrowotne poprzez ucisk na narządy lub zakłócanie ich funkcji;
• choroby psychiczne – choroby psychiczne, takie jak przewlekła depresja (dystymia) czy schizofrenia, również należą do grupy chorób przewlekłych. Przewlekła depresja to stan obniżonego nastroju trwający wiele lat, natomiast schizofrenia to zaburzenie psychiczne, które wpływa na myślenie, emocje i zachowanie pacjenta;
• choroby nerek – przewlekła choroba nerek jest schorzeniem, które prowadzi do stopniowego upośledzenia funkcji nerek. W zaawansowanych stadiach osoba przewlekle chora może wymagać dializy lub przeszczepu nerki.

Choroby przewlekłe u dzieci

Chociaż choroby przewlekłe są częściej spotykane u dorosłych, to mogą jednak dotykać także dzieci. W przypadku dzieci, schorzenia te nie tylko wpływają na ich zdrowie fizyczne, ale również mogą oddziaływać na rozwój emocjonalny, psychiczny oraz społeczne funkcjonowanie. Odpowiadając na pytanie, jakie są choroby przewlekłe u dzieci, należy pamiętać, że najczęściej spotykane schorzenia to:

• astma – jest jedną z najczęstszych przewlekłych chorób u dzieci, dotykającą miliony młodych pacjentów na całym świecie. Charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym dróg oddechowych, co prowadzi do nawracających epizodów świszczącego oddechu, duszności, ucisku w klatce piersiowej oraz kaszlu;
• alergie – ich przykłady to alergia pokarmowa, alergiczny nieżyt nosa (katar sienny) czy alergie skórne. Są przewlekłymi schorzeniami, które mogą dotykać dzieci. Alergie są reakcją układu odpornościowego na substancje, które w normalnych warunkach nie są szkodliwe, takie jak pyłki, kurz, sierść zwierząt czy niektóre produkty spożywcze (np. orzeszki ziemne, mleko);
• cukrzyca typu 1 – cukrzyca typu 1 choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy niszczy komórki trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. Ponieważ insulina jest kluczowym hormonem regulującym poziom glukozy we krwi, jej brak prowadzi do hiperglikemii, czyli podwyższonego stężenia cukru we krwi. Warto zaznaczyć, że opisana w tym podpunkcie przewlekła cukrzyca u dzieci jest innym schorzeniem niż cukrzyca typu 2 czy cukrzyca typu 3;
• padaczka – przewlekłe schorzenie neurologiczne, które charakteryzuje się nawracającymi napadami drgawkowymi spowodowanymi nieprawidłową aktywnością elektryczną w mózgu. Napady mogą przybierać różne formy – od krótkotrwałych „zaników” świadomości po pełne drgawki całego ciała. Jej diagnoza, tak jak w przypadku chorób neurodegeneracyjnych, opiera się na wykonaniu badania EEG;
• zaburzenia lękowe i depresja – choć są częściej kojarzone z dorosłymi, coraz częściej rozpoznaje się je także u dzieci. Długotrwałe lęki, fobie, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne czy depresja mogą znacząco wpływać na rozwój emocjonalny i społeczny dziecka, zaburzając jego relacje z rówieśnikami, wyniki w nauce oraz samoocenę.

Czynniki ryzyka rozwoju chorób przewlekłych

W rozwoju chorób przewlekłych można wyróżnić czynniki modyfikowalne i niemodyfikowalne. Modyfikowalne czynniki ryzyka chorób przewlekłych to:

• palenie papierosów – jest główną przyczyną wielu chorób przewlekłych, w tym chorób serca i nowotworów;
• nadużywanie alkoholu – wpływa na rozwój chorób wątroby, serca oraz układu nerwowego;
• siedzący tryb życia – brak aktywności fizycznej zwiększa ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób układu krążenia;
• nieprawidłowa dieta – dieta bogata w tłuszcze nasycone, a uboga w warzywa i owoce, przyczynia się do rozwoju wielu schorzeń, w tym otyłości i chorób serca;
• zanieczyszczenie powietrza – wpływa na rozwój chorób układu oddechowego, takich jak astma i POChP.

Niemodyfikowalne czynniki ryzyka to:

• wiek – ryzyko chorób przewlekłych wzrasta z wiekiem,
• predyspozycje genetyczne – niektóre osoby są bardziej podatne na rozwój chorób przewlekłych z powodu uwarunkowań genetycznych.

Charakterystyczne objawy chorób przewlekłych

Objawy chorób przewlekłych mogą się różnić w zależności od konkretnej jednostki chorobowej, jednak do ogólnych objawów zalicza się:

• przewlekłe zmęczenie – jest jednym z najczęstszych i najbardziej uciążliwych objawów w wielu przewlekłych schorzeniach. Chorzy często odczuwają brak energii, wyczerpanie fizyczne i psychiczne, mimo że nie wykonywali intensywnych czynności. To przewlekłe uczucie zmęczenia może negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie, ograniczając aktywność zawodową, społeczną oraz fizyczną;
• zmniejszona wydolność fizyczna – nawet drobne wysiłki, takie jak spacer, wchodzenie po schodach czy wykonywanie codziennych obowiązków, mogą wywoływać silne zmęczenie i duszność u osób przewlekle chorujących;
• ból o nieznanej przyczynie – przewlekły ból, który nie ma wyraźnej przyczyny lub nie jest związany z bezpośrednim urazem, jest częstym objawem chorób przewlekłych. Może mieć charakter miejscowy lub rozproszony, obejmujący różne obszary ciała, jak np. stawy, mięśnie, czy narządy wewnętrzne.

Każda choroba ma również swoje specyficzne objawy:

• choroby serca – w przypadku chorób sercowo-naczyniowych, takich jak choroba niedokrwienna serca czy niewydolność serca, pacjenci często skarżą się na duszność, szczególnie podczas wysiłku fizycznego lub w pozycji leżącej. Kolejnym charakterystycznym objawem jest ból w klatce piersiowej, znany jako dławica piersiowa, który może promieniować do ramienia, pleców lub szczęki;
• cukrzyca – charakterystycznymi objawami cukrzycy, zwłaszcza w jej początkowych stadiach, są nadmierne pragnienie (polidypsja) oraz częste oddawanie moczu (poliuria);
• astma – objawia się przede wszystkim przewlekłym kaszlem, który może nasilać się w nocy lub podczas wysiłku fizycznego oraz świszczącym oddechem, wynikającym ze zwężenia dróg oddechowych. W trakcie ataku astmy pacjent może odczuwać duszność i ucisk w klatce piersiowej.

Jak zapobiegać chorobom przewlekłym? Kluczowe elementy profilaktyki

Profilaktyka chorób przewlekłych jest niezwykle istotna, ponieważ wiele z tych schorzeń można skutecznie opóźnić lub nawet ich uniknąć, wprowadzając odpowiednie zmiany w stylu życia. Kluczowe elementy profilaktyki to:

• dieta – zdrowa, zbilansowana dieta odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu chorobom przewlekłym. Dieta bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz zdrowe tłuszcze, takie jak tłuszcze nienasycone (znajdujące się w oliwie z oliwek, rybach czy orzechach), pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i zmniejsza ryzyko rozwoju otyłości, cukrzycy oraz chorób sercowo-naczyniowych. Ograniczenie spożycia soli, tłuszczów nasyconych oraz cukrów prostych pomaga w regulacji poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi, co przeciwdziała rozwojowi nadciśnienia i miażdżycy;
• aktywność fizyczna – ruch pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, poprawia krążenie, wzmacnia mięśnie i kości, a także poprawia nastrój i funkcje poznawcze. Zaleca się co najmniej 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej tygodniowo;
• unikanie nałogów – rezygnacja z palenia tytoniu i ograniczenie spożycia alkoholu mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu wielu chorobom przewlekłym. Palenie papierosów jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka dla rozwoju raka płuc, POChP oraz chorób serca. Ograniczenie spożycia alkoholu zmniejsza ryzyko marskości wątroby, nowotworów oraz chorób sercowo-naczyniowych.