Małpia ospa – najważniejsze informacje: objawy, leczenie, zapobieganie

Małpia ospa, znana również jako monkeypox, to rzadka choroba wirusowa, która zyskała na znaczeniu w ostatnich latach z powodu wzrostu liczby zakażeń na całym świecie. Choć jej objawy są zazwyczaj łagodniejsze niż w przypadku ospy prawdziwej, małpia ospa może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u osób z osłabioną odpornością. Jak wygląda małpia ospa, czym dokładnie jest, jak ją rozpoznać, jakie są metody leczenia i zapobiegania oraz kto powinien rozważyć szczepienie przeciwko tej chorobie? Sprawdź!

Czym jest małpia ospa (Monkeypox) i jakie jest jej pochodzenie?

Małpia ospa, znana również pod angielską nazwą "monkeypox" (mpox wirus), to rzadka choroba wirusowa, którą wywołuje wirus należący do rodzaju Orthopoxvirus. Wirus ten jest blisko spokrewniony z wirusem ospy prawdziwej, jednak jego objawy i przebieg są zazwyczaj łagodniejsze. Po raz pierwszy choroba została zidentyfikowana w 1958 roku, kiedy zaobserwowano wybuchy choroby u małp hodowanych do badań. Z tego powodu choroba zyskała swoją nazwę, choć jej głównymi rezerwuarami są gryzonie i inne małe ssaki.

Małpia ospa jest zoonozą, co oznacza, że może być przenoszona między zwierzętami a ludźmi. Zakażenie człowieka następuje najczęściej poprzez bezpośredni kontakt z zakażonymi zwierzętami, ich krwią, wydzielinami lub przez spożycie niedogotowanego mięsa dzikich zwierząt. W ostatnich latach, z uwagi na rosnące przemieszczanie się ludzi i kontakt z dziką przyrodą, liczba przypadków małpiej ospy u ludzi wzrosła. Ogniska choroby obserwuje się przede wszystkim w krajach Afryki Środkowej i Zachodniej, choć przypadki infekcji stwierdzano również w innych częściach świata, w tym w Europie.

Objawy choroby wirusowej małpiej ospy – jak rozpoznać zakażenie?

Jak wygląda małpia ospa? Choroba objawia się szeregiem charakterystycznych symptomów, które mogą przypominać objawy innych chorób wirusowych, takich jak ospa wietrzna czy odra. Okres inkubacji, czyli czas od momentu zakażenia do wystąpienia objawów, wynosi zazwyczaj od 6 do 13 dni, choć może się wahać od 5 do 21 dni.

Małpia ospa - objawy początkowe są niespecyficzne i mogą obejmować:

• gorączkę,
• bóle głowy,
• bóle mięśni,
• zmęczenie,
• powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia), co odróżnia małpią ospę od ospy prawdziwej.

Po kilku dniach od wystąpienia gorączki, na skórze pojawiają się charakterystyczne zmiany skórne – wykwity i wysypka. Małpia ospa przechodzi tu przez różne fazy. Najpierw są to plamy (maculae), które przekształcają się w grudki (papulae), następnie w pęcherzyki (vesiculae) i krosty (pustulae), a na końcu zasychają, tworząc strupy, które odpadają. Zmiany skórne mogą obejmować całe ciało, choć najczęściej występują na twarzy, dłoniach, stopach, a także w okolicach genitaliów.

Metody diagnozy – badania laboratoryjne, wywiad lekarski oraz testy PCR na obecność wirusa

Diagnoza małpiej ospy opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim oraz wynikach badań laboratoryjnych. Wywiad lekarski obejmuje szczegółowe pytania o objawy, historię podróży pacjenta oraz kontakt z dzikimi zwierzętami. Kluczowe jest również zidentyfikowanie innych przypadków zakażeń w otoczeniu pacjenta.

W przypadku podejrzenia zakażenia podstawowym testem diagnostycznym jest test PCR (Polymerase Chain Reaction), który umożliwia wykrycie materiału genetycznego wirusa w próbkach pobranych od pacjenta, takich jak wymazy ze zmian skórnych, gardła lub innych wydzielin. PCR jest testem wysoce czułym i precyzyjnym, dlatego jest podstawowym narzędziem w diagnozowaniu małpiej ospy.

Dodatkowo kiedy podejrzana jest małpia ospa u ludzi, można wykonać testy serologiczne, które pozwalają na wykrycie przeciwciał przeciwko wirusowi, jednak testy te mogą być mniej dokładne we wczesnych stadiach choroby.

Leczenie małpiej ospy – jak przebiega terapia?

Leczenie małpiej ospy zależy od nasilenia objawów oraz stanu ogólnego pacjenta. W większości przypadków terapia jest objawowa, co oznacza, że leczenie monkeypox ma na celu łagodzenie symptomów choroby, a nie bezpośrednią eliminację wirusa. Większość przypadków małpiej ospy jest łagodna i ustępuje samoistnie w ciągu kilku tygodni. Jednak w cięższych przypadkach, szczególnie u osób z obniżoną odpornością, może być konieczne leczenie bardziej zaawansowane.

Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe

Leczenie małpiej ospy ma na celu m.in. łagodzenie objawów choroby. W leczeniu gorączki oraz bólu, które towarzyszą małpiej ospie, stosuje się powszechnie dostępne leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen. Pomagają one złagodzić objawy i poprawić samopoczucie pacjenta, ale nie wpływają bezpośrednio na przebieg infekcji wirusowej.

Wsparcie dla układu immunologicznego

Ponieważ układ odpornościowy odgrywa kluczową rolę w zwalczaniu infekcji, ważne jest zapewnienie mu odpowiedniego wsparcia. Właściwa dieta, bogata w witaminy i minerały, regularne nawodnienie oraz odpoczynek mogą wspomagać naturalne mechanizmy obronne organizmu. W niektórych przypadkach lekarze mogą zalecić suplementy na wzmocnienie odporności, takich jak witamina C, cynk, witamina D, tran czy preparaty ziołowe.

Terapia antywirusowa (w poważniejszych przypadkach)

W cięższych przypadkach małpiej ospy, zwłaszcza u osób z osłabionym układem odpornościowym, może być konieczne zastosowanie terapii antywirusowej. Jednym z leków, który może być stosowany na wirus małpiej ospy, jest tecovirimat. Lek ten został zatwierdzony przez niektóre agencje zdrowia do leczenia infekcji wywołanych przez wirusy z rodziny Orthopoxvirus.

Nawadnianie i odpoczynek

Nawodnienie organizmu jest kluczowe, szczególnie w przypadku wysokiej gorączki, która może prowadzić do odwodnienia. Zaleca się spożywanie dużej ilości płynów, w tym wody, napojów izotonicznych lub specjalnych roztworów nawadniających. Odpoczynek jest równie ważny, ponieważ organizm potrzebuje energii, aby skutecznie zwalczać infekcję.

Dodatkowo można sięgnąć po witaminy wspierające zdrowie skóry, które pomogą w jej regeneracji po przebytej chorobie i związanymi z nią zmianami skórnymi. Szczególnie istotne będą tu witaminy na odporność w ciąży, ponieważ kobiety w tym okresie mogą mieć nieco osłabiony układ immunologiczny.

Zapobieganie małpiej ospie – jak się chronić przed zakażeniem?

Zapobieganie zakażeniom małpią ospą opiera się na unikaniu bezpośredniego kontaktu z zakażonymi zwierzętami oraz osobami. Istnieje kilka kluczowych zaleceń, które mogą pomóc w zminimalizowaniu ryzyka zakażenia. Zatem, jak zapobiegać małpiej ospie?

• Unikanie kontaktu z dzikimi zwierzętami, szczególnie w regionach, gdzie występują ogniska małpiej ospy.
• Stosowanie środków ochrony osobistej, takich jak rękawiczki i maski, a także środki do dezynfekcji, w przypadku opieki nad osobami zakażonymi.
• Przestrzeganie zasad higieny, takich jak częste mycie rąk wodą i mydłem, szczególnie po kontakcie z wydzielinami zwierząt.
• Gotowanie mięsa zwierzęcego w wysokiej temperaturze, aby uniknąć zakażenia poprzez spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa.

W przypadku podróży do rejonów, gdzie odnotowano przypadki małpiej ospy, warto również unikać kontaktu z lokalnymi dzikimi zwierzętami i skonsultować się z lekarzem w przypadku pojawienia się niepokojących objawów.

Powikłania i komplikacje zdrowotne po małpiej ospie – co warto wiedzieć?

Choć większość przypadków monkeypox ma łagodny przebieg i ustępuje bez poważniejszych konsekwencji zdrowotnych, u niektórych pacjentów mogą wystąpić powikłania małpiej ospy. Do najczęstszych należą:

• Infekcje bakteryjne zmian skórnych, które mogą wymagać leczenia antybiotykami.
• Blizny po zmianach skórnych, szczególnie w przypadku silnie rozwiniętych krost.
• Zapalenie płuc, które może wystąpić u osób z osłabioną odpornością.
• Zespół wstrząsu toksycznego – rzadkie, ale poważne powikłanie, do którego może prowadzić wirus małpiej ospy.

W skrajnych przypadkach małpia ospa może prowadzić do encefalopatii (zaburzeń mózgu) lub sepsy, które są stanami zagrażającymi życiu.

Małpia ospa a szczepienia – kto powinien rozważyć szczepienie?

Szczepienia i profilaktyka chorób zakaźnych stanowią podstawę, kiedy wybieramy się w podróż w inne szerokości geograficzne. Szczepienia przeciwko ospie prawdziwej, które były stosowane przed jej eradykacją, zapewniają pewną ochronę również przed małpią ospą, choć nie jest ona całkowita. Obecnie dostępne są również nowsze szczepionki, takie jak MVA-BN, które zostały opracowane specjalnie w celu zapobiegania małpiej ospie.

Szczepienie na małpią ospę jest zalecane przede wszystkim dla osób narażonych na bezpośredni kontakt z wirusem, takich jak pracownicy służby zdrowia, laboranci, czy osoby podróżujące do regionów, gdzie występują przypadki małpiej ospy i choroby wirusowe.