Badanie krwi to jedno z podstawowych narzędzi diagnostycznych w medycynie. W ramach morfologii krwi analizowane są różne parametry, które pomagają w ocenie stanu zdrowia pacjenta. Jednym z tych parametrów jest MCH, czyli średnia masa hemoglobiny w erytrocycie. W tym artykule przyjrzymy się, co oznacza MCH, jakie są jego normy, co może wpłynąć na jego podwyższenie lub obniżenie oraz jakie kroki należy podjąć, gdy wyniki odbiegają od normy.
Kluczowe wnioski z artykułu
- MCH to parametr określający średnią masę hemoglobiny w erytrocycie, czyli czerwonym ciałku krwi.
- Normy MCH mogą się różnić w zależności od wieku oraz płci, ale zazwyczaj mieszczą się w przedziale 27–33 pg.
- Podwyższone MCH może wskazywać na niedokrwistość megaloblastyczną lub inne, niekiedy poważne problemy zdrowotne.
- Obniżone MCH często jest objawem niedokrwistości mikrocytarnej, na przykład z niedoboru żelaza.
MCH – co to jest i jaką rolę pełni w badaniu krwi?
Średnia masa hemoglobiny w erytrocycie, określana właśnie mianem MCH, jest wskaźnikiem, który informuje o ilości hemoglobiny w pojedynczej czerwonej krwince. Hemoglobina jest natomiast białkiem odpowiedzialnym za transport tlenu z płuc do tkanek i narządów oraz za przenoszenie dwutlenku węgla z tkanek do płuc. MCH jest obliczane na podstawie stosunku całkowitej ilości hemoglobiny do liczby erytrocytów. Bywa mylone z innym wskaźnikiem: MCHC, w morfologii krwi opisującym średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej.
Normy MCH – jakie są prawidłowe wartości i co na nie wpływa?
Aby móc w odpowiedni sposób interpretować wyniki badań, kluczowa jest wiedza na temat tego, jakie są właściwie normy MCH. Otóż prawidłowe wartości MCH zazwyczaj mieszczą się w przedziale od 27 do 33 pikogramów (pg) na komórkę. Warto jednak zdawać sobie sprawę z tego, iż normy te mogą się jednak różnić w zależności od wieku, płci oraz od metody laboratoryjnej. Poniżej zaprezentowano przykładowe MCH normy:
- Noworodki: 30–37 pg
- Dzieci: 25–32 pg
- Dorośli: 27–33 pg
Na wartości MCH mogą wpływać różne czynniki. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje rzecz jasna sposób żywienia. Jeżeli dieta jest uboga w żelazo bądź źródła witaminy B12 i kwasu foliowego, MCH może wyjść poza normą. Nie bez znaczenia są również choroby przewlekłe, takie jak na przykład choroby nerek, wątroby oraz niektóre nowotwory – one również mogą wpłynąć na to, jaki poziom ma hemoglobina. Trzeba też mieć na uwadze niektóre leki, zażywanie pewnych substancji może bowiem podwyższać lub obniżać poziom MCH. Zawsze należy więc mówić lekarzowi o wszelkich preparatach, które przyjmuje się na stałe, nawet jeśli są to środki dostępne bez recepty.
MCH podwyższone – co może oznaczać za wysoki poziom?
MCH powyżej normy może wskazywać na kilka potencjalnych problemów zdrowotnych, które mogą być mniej lub bardziej groźne. Bez wykonania dodatkowych badań ustalenie przyczyny może być trudne. Poniżej wymieniono i scharakteryzowano kilka stanów, które mogą odpowiadać za wysokie MCH.
Morfologia MCH podwyższone – najczęstsze przyczyny:
- Niedokrwistość megaloblastyczna – spowodowana niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego, prowadzi do produkcji dużych, nieprawidłowych erytrocytów z dużą ilością hemoglobiny.
- Choroby wątroby – zaburzenia funkcji wątroby mogą wpływać na metabolizm hemoglobiny. Mowa tu zarówno o przejściowych, jak i przewlekłych problemach z tym narządem.
- Niedoczynność tarczycy – niedostateczna produkcja hormonów tarczycy może prowadzić do obniżonego tempa metabolicznego i wpływać na produkcję erytrocytów. Dzieje się tak przykładowo w przypadku autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, zwanego Hashimoto.
Obniżone MCH – co oznacza i jakie mogą być przyczyny?
Obniżone MCH (czyli MCH poniżej normy) często jest wynikiem niedokrwistości mikrocytarnej. Przyczyny mogą obejmować:
- Niedobór żelaza – najczęstszy powód obniżonego MCH, prowadzący do produkcji małych erytrocytów z niewystarczającą ilością hemoglobiny. Za nieodpowiedni poziom żelaza na ogół odpowiada niewłaściwa podaż tego składnika w diecie.
- Talasemia – dziedziczna choroba krwi, która wpływa na produkcję hemoglobiny, prowadząc często do znaczącego obniżenia MCH. Jeżeli występuje podejrzenie jej występowania, należy przeprowadzić dogłębny wywiad rodzinny.
- Choroby przewlekłe – przewlekłe stany zapalne lub choroby takie jak niewydolność nerek mogą wpływać na poziom hemoglobiny. Dlatego też warto wykonywać regularne badania, aby ewentualne stany chorobowe wykrywać możliwie jak najwcześniej. Osoby ze zdiagnozowanymi schorzeniami muszą zaś kontrolować stan swojego zdrowia częściej, aby uniknąć niebezpiecznych powikłań.
Co może zafałszować wynik MCH?
Warto zdawać sobie sprawę nie tylko z tego, co powoduje za wysoki lub za niski poziom MCH, ale również i z tego, że wynik MCH może być zafałszowany. Jak to się dzieje? Otóż jak się okazuje, mogą odpowiadać za to rozmaite czynniki. Jedną z dość banalnych przyczyn zafałszowania wyniku może być po prostu nieprawidłowe pobranie próbki. Może dojść do tego na przykład wtedy, gdy opaska uciskowa podczas pobierania krwi trzymana jest zbyt długo. Zwykle jest to związane z niedoświadczeniem osoby pobierającej krew bądź ze znacznym zdenerwowaniem pacjenta. O takowe najczęściej łatwo zaś u dzieci, które nie lubią pobierania krwi i postrzegają tę czynność jako niezwykle stresującą. Kolejną potencjalną przyczyną fałszywego wyniku jest hemoliza, czyli sytuacja, kiedy erytrocyty zostają uszkodzone podczas pobierania próbki krwi. Problematyczne mogą okazać się również niektóre leki, zwłaszcza te, które mają jakiś wpływ na proces krzepnięcia krwi.
Aby wykluczyć to, że wynik został zafałszowany, najczęściej zleca się ponowne oznaczenie tego konkretnego parametru. Jeżeli w kolejnym badaniu poziom MCH będzie w normie, istnieje duże prawdopodobieństwo, że wcześniej miało się do czynienia z nieprawidłowym pobraniem próbki. Jeśli natomiast wynik kolejnego badania wykaże podobne odchylenia, przyczyny takiego stanu rzeczy należy upatrywać gdzie indziej.
Jak dbać o zdrowie, gdy MCH jest poza normą? Zalecenia i porady
MCH za wysokie może przemawiać za tym, iż warto zdecydować się na dalszą diagnostykę. Ewentualnym wstępem do niej powinna być rzecz jasna konsultacja z lekarzem, najlepiej tym, który zlecił wykonanie tego konkretnego badania krwi. W praktyce bardzo często jest to specjalista medycyny rodzinnej bądź internista. Doświadczony specjalista będzie wiedział, co oznacza MCH w badaniu krwi podwyższone bądź też obniżone. Dzięki konsultacji możliwe będzie wstępne ustalenie przyczyny nieprawidłowych wyników. Nierzadko udaje się to ustalić już na podstawie wywiadu, z którego może na przykład wyniknąć, że pacjent zażywa leki odpowiedzialne za podwyższenie bądź obniżenie MCH.
Być może konieczne okaże się wdrożenie kuracji farmakologicznej, której celem będzie wyrównanie poziomu MCH, ale nierzadko lekarz zaleci też stosowanie odpowiedniej diety. Powinna być ona bogata w produkty, które zawierają dużo żelaza, witaminy B12 oraz kwasu foliowego, czyli między innymi podroby, jajka czy świeże warzywa. Jeżeli żelazo oraz witaminy i minerały nie mogą być dostarczone wyłącznie dzięki zbilansowanej diecie, lekarz może zalecić stosowanie określonych suplementów. W przypadku znaczących niedoborów konieczne jest zwykle poszerzenie diagnostyki, ponieważ mogą one potencjalnie wskazywać na jakieś poważne choroby.
Aby doprowadzić do wyrównania poziomu MCH we krwi, należy również unikać nadmiernego napięcia emocjonalnego. Nie każdy zdaje sobie z tego sprawę, ale stres, zwłaszcza ten chroniczny, może wpływać na wyniki badań laboratoryjnych krwi. Kluczem do sukcesu jest więc oddzielanie życia zawodowego od prywatnego, stosowanie technik relaksacyjnych oraz zgłaszanie się po specjalistyczną pomoc, jeśli takowa jest niezbędna.
Gdy MCH jest poza normą, niezwykle ważne jest wykonywanie regularnych badań krwi, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. Im wcześniej wykryte zostaną ewentualne nieprawidłowości, tym lepiej. Nie bez powodu mówi się przecież, że profilaktyka jest o wiele skuteczniejsza niż leczenie.
Źródła:
- Aneta Wrzyszcz, Urszula Rychlik, Nieprawidłowości morfologiczne erytrocytów i płytek krwi – wybrane zagadnienia, „Diagnostyka Laboratoryjna” 2021, tom 57, nr 4.
- Andrzej Szczeklik (red.), Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna 2005.
- Izabela Florczak, Anemia. Dieta przy niedokrwistości – kluczowe zasady, https://dietetycy.org.pl/dieta-przy-niedokrwistosci/ [dostęp: 17.10.2024].
- Katarzyna Kmiecik, Niedobór kwasu foliowego i witaminy B12 w patogenezie niedokrwistości, „Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce”, Nauki medyczne i nauki o zdrowiu – część I, maj 2018.
- Piotr Frydrychowski, Ewa Kumiega, Hemoliza – przyczyny i konsekwencje, „Weterynaria w Praktyce”, nr 03/2021.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
