Mykoplazma – co to za bakteria i jakie zagrożenie stanowi dla zdrowia?

Infekcje dróg oddechowych są jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Choć większość z nich wywołują wirusy, coraz częściej diagnozowane są także zakażenia bakteryjne o nietypowym przebiegu. Jednym z ich sprawców jest mykoplazma – wyjątkowa bakteria, która może wywoływać zarówno łagodne infekcje, jak i poważniejsze schorzenia, szczególnie u dzieci i osób z obniżoną odpornością.

Mykoplazma – co to właściwie jest?

Zastanawiasz się, mykoplazma co to? To niewielka bakteria, należąca do rodzaju Mycoplasma, charakteryzująca się brakiem ściany komórkowej. To właśnie ta cecha odróżnia ją od innych bakterii i sprawia, że jest oporna na wiele popularnych antybiotyków, takich jak penicyliny czy cefalosporyny. Dla człowieka największe znaczenie kliniczne ma gatunek Mycoplasma pneumoniae, który odpowiada za infekcje układu oddechowego.

Brak ściany komórkowej powoduje, że bakteria mykoplazmy jest bardzo elastyczna, potrafi zmieniać swój kształt i łatwo przystosowuje się do warunków środowiskowych w organizmie. To z kolei utrudnia jej identyfikację i leczenie.

Jak dochodzi do zakażenia mykoplazmą?

Mycoplasma pneumoniae przenosi się przede wszystkim drogą kropelkową – przez kontakt z mikrokroplami śliny unoszącymi się w powietrzu podczas kichania, kaszlu lub mówienia. Zakażenie szerzy się łatwo, zwłaszcza w zamkniętych środowiskach, takich jak szkoły, przedszkola, akademiki czy domy opieki.

Czas inkubacji, czyli okres od zakażenia do pojawienia się objawów, wynosi od 1 do 3 tygodni. Co istotne – zakażona osoba może rozsiewać bakterię nawet wtedy, gdy jeszcze nie występują u niej objawy choroby, co znacznie utrudnia kontrolowanie ognisk epidemicznych.

Zakażenia mykoplazmą występują przez cały rok, ale szczyt zachorowań przypada na miesiące jesienne i zimowe. Są szczególnie częste u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, gdzie kontakt z innymi dziećmi sprzyja szybkiemu rozprzestrzenianiu się drobnoustrojów.

Pierwsze objawy zakażenia – na co zwrócić uwagę?

Zakażenia wywołane przez mycoplasma pneumoniae mogą mieć różny przebieg – od bardzo łagodnego po objawy wymagające leczenia antybiotykowego i długiej rekonwalescencji. U wielu pacjentów pierwsze symptomy są niespecyficzne i łatwo pomylić je z przeziębieniem czy grypą. Do najczęstszych należą:

• Suchy, męczący kaszel, często przedłużający się mimo leczenia,
  
• Stan podgorączkowy lub umiarkowana gorączka (nie zawsze występuje),
  
• Ból gardła, uczucie drapania w krtani,
  
• Ból głowy, zmęczenie, osłabienie organizmu,
  
• Katar, zatkany nos,
  
• Bóle mięśniowe i stawowe.
  

W niektórych przypadkach, zwłaszcza u dzieci, objawy mogą obejmować również wysypkę skórną, ból ucha czy objawy neurologiczne. Właśnie dlatego mykoplazma u dzieci wymaga szczególnej czujności ze strony rodziców i lekarzy.

Jak diagnozuje się zakażenie mykoplazmą? 

Rozpoznanie zakażenia mykoplazmą nie zawsze jest proste. W przeciwieństwie do wielu bakterii, mycoplasma pneumoniae rzadko daje wyraźne zmiany w standardowych badaniach laboratoryjnych. CRP czy morfologia krwi mogą być tylko nieznacznie podwyższone lub zupełnie prawidłowe, co utrudnia postawienie trafnej diagnozy wyłącznie na podstawie objawów i podstawowych badań.

Metody diagnostyczne – jak wykryć bakterie mykoplazmy?

 1. Testy serologiczne (przeciwciała IgM i IgG)

Najczęściej stosowane są testy serologiczne, wykrywające przeciwciała skierowane przeciwko mycoplasma pneumoniae. Obecność IgM świadczy o świeżym zakażeniu, natomiast IgG – o przebytej infekcji lub długotrwałej obecności patogenu w organizmie. Minusem tej metody jest to, że przeciwciała IgM pojawiają się dopiero po kilku–kilkunastu dniach od początku objawów.

2. Testy PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy)

Coraz częściej stosowane są testy molekularne PCR, które wykrywają materiał genetyczny bakterii w próbce z gardła lub nosa. To obecnie najdokładniejsza i najszybsza metoda potwierdzenia zakażenia mykoplazmą. Wynik można uzyskać nawet w ciągu kilku godzin, co pozwala na szybkie wdrożenie celowanego leczenia.

 3. RTG klatki piersiowej

W przypadku podejrzenia zapalenia płuc warto wykonać zdjęcie RTG. W przebiegu mycoplasma pneumoniae zmiany mogą być rozlane, śródmiąższowe i niekiedy trudne do uchwycenia przy klasycznym badaniu osłuchowym.

Mycoplasma pneumoniae – leczenie zakażeń

Zakażenie mycoplasma pneumoniae nie ustępuje samoistnie u wszystkich pacjentów. Często konieczne jest wdrożenie leczenia antybiotykowego, szczególnie jeśli objawy się nasilają lub utrzymują przez dłuższy czas. Co ważne – nie każdy antybiotyk będzie skuteczny.

Ze względu na brak ściany komórkowej, bakteria mykoplazma jest oporna na działanie antybiotyków beta-laktamowych (np. penicylin, cefalosporyn). Skuteczność wykazują natomiast inne grupy:

Jaki antybiotyk na mykoplazmę?

Makrolidy

To leki pierwszego wyboru, szczególnie u dzieci. Są dobrze tolerowane i wykazują wysoką skuteczność przeciwko mycoplasma pneumoniae. Zaletą azytromycyny jest krótki czas terapii (zwykle 3–5 dni).

Tetracykliny

Stosowane głównie u osób dorosłych. Nie są zalecane u dzieci poniżej 8. roku życia ze względu na ryzyko przebarwień zębów i uszkodzenia szkliwa.

Fluorochinolony

Zarezerwowane dla osób dorosłych i w sytuacjach, gdy inne antybiotyki są nieskuteczne. Wymagają ostrożności ze względu na możliwe działania niepożądane.

Dlaczego ważne jest pełne leczenie? Niedoleczona mykoplazma i jej konsekwencje

Wielu pacjentów odczuwa poprawę po kilku dniach antybiotykoterapii i przerywa leczenie, co jest poważnym błędem. Niedoleczona mykoplazma może pozostać w organizmie i prowadzić do nawrotów choroby lub rozwoju powikłań.

Możliwe konsekwencje niepełnej terapii leczenia mykoplazmy:

• Przewlekły kaszel, trwający tygodniami lub miesiącami,
  
• Zaostrzenie astmy u osób z chorobami obturacyjnymi,
  
• Zapalenie oskrzeli lub płuc o cięższym przebiegu,
  
• Powikłania pozapłucne – m.in. zapalenie stawów, wysypki, objawy neurologiczne.
  

Pełna antybiotykoterapia trwająca odpowiednią liczbę dni (np. 7–14) to najważniejszy element skutecznego leczenia zakażeń wywołanych przez mykoplazmę.

Profilaktyka zakażeń mykoplazmą – czy można się zabezpieczyć?

Nie istnieje szczepionka przeciwko mykoplaźmie, dlatego najskuteczniejszą formą ochrony pozostaje przestrzeganie podstawowych zasad higieny. Choć nie da się całkowicie uniknąć ryzyka zakażenia, można je istotnie ograniczyć.

Zalecenia profilaktyczne:

• Częste mycie rąk, zwłaszcza po powrocie z miejsc publicznych,
  
• Unikanie kontaktu z osobami wykazującymi objawy infekcji,
  
• Regularne wietrzenie pomieszczeń, w tym sal lekcyjnych i biur,
  
• Zakrywanie ust i nosa podczas kichania i kaszlu,
  
• Utrzymywanie dobrej kondycji fizycznej i odporności: zdrowa dieta, sen, aktywność fizyczna.
  

W przypadku kontaktu z osobą chorą warto obserwować swój stan zdrowia przez najbliższe 2–3 tygodnie – to typowy okres inkubacji dla mykoplazmy.

Mykoplazma u dzieci i dorosłych – różnice w przebiegu infekcji

Mykoplazma u dzieci zwykle objawia się łagodnie – kaszlem, katarem, osłabieniem. Jednak niektóre dzieci, szczególnie z chorobami przewlekłymi, mogą przechodzić zakażenie ciężej. Najbardziej charakterystyczne symptomy to:

• suchy, długotrwały kaszel (nawet kilka tygodni),
  
• podwyższona temperatura ciała,
  
• ból głowy i mięśni,
  
• niechęć do jedzenia, rozdrażnienie.
  

U dorosłych objawy są podobne, jednak mogą wystąpić dodatkowe komplikacje:

• bóle w klatce piersiowej przy oddychaniu,
  
• nasilona duszność,
  
• znaczne osłabienie, utrudniające codzienne funkcjonowanie.
  

W obu przypadkach ważna jest szybka reakcja, szczególnie jeśli infekcja utrzymuje się mimo leczenia objawowego. 

Możliwe powikłania po zakażeniu

Jeśli infekcja mycoplasma pneumoniae nie zostanie całkowicie wyleczona lub zostanie zlekceważona, mogą wystąpić powikłania, czasem bardzo poważne. Dotyczy to głównie osób starszych, pacjentów z chorobami przewlekłymi oraz dzieci o obniżonej odporności.

Najczęstsze powikłania:

• Zapalenie płuc o ciężkim przebiegu, wymagające hospitalizacji,
  
• Zapalenie mięśnia sercowego i arytmie,
  
• Reaktywne zapalenie stawów,
  
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub nerwów obwodowych,
  
• Zespół Guillain-Barré (rzadko, ale opisany w literaturze medycznej),
  
• Utrzymujący się, wyniszczający kaszel i zmęczenie przez tygodnie po zakończeniu leczenia.
  

Te powikłania są jednym z powodów, dla których tak ważne jest pełne wyleczenie zakażenia i unikanie sytuacji, w których rozwija się niedoleczona mykoplazma.

Podsumowanie – co warto zapamiętać?

Zakażenia wywołane przez mycoplasma pneumoniae to częsta, ale często lekceważona przyczyna chorób dróg oddechowych u dzieci i dorosłych. Ich nietypowy przebieg, oporność na niektóre antybiotyki oraz możliwość wystąpienia powikłań sprawiają, że choroba wymaga świadomego podejścia.

Najważniejsze informacje:

•  Mykoplazma to bakteria pozbawiona ściany komórkowej – trudna do wykrycia i leczenia.
•  Objawy mogą przypominać przeziębienie, ale utrzymują się długo, szczególnie kaszel.
• Diagnostyka opiera się głównie na testach PCR i serologii.
• Na mycoplasma pneumoniae leczenie skuteczne są: makrolidy, tetracykliny, fluorochinolony.
• Jaki antybiotyk na mykoplazmę? – wybór zależy od wieku i stanu pacjenta.

Nieleczona lub niedoleczona mykoplazma może prowadzić do ciężkich powikłań.