Otyłość chorobą XXI wieku: zagrożenia, profilaktyka otyłości. Jak z nią skutecznie walczyć?

Otyłość jest chorobą, która objawia się znacznym wzrostem masy ciała. Według WHO problem ten dotyczy około 800 milionów osób, nie tylko dorosłych, ale również dzieci. To nie tylko problem estetyczny, ale również zdrowotny, gdyż nieleczona otyłość prowadzi do szeregu problemów z funkcjonowaniem różnorodnych narządów.

Z naszego artykułu dowiesz się:

• jak rozpoznać nadwagę i otyłość, 
• jakie są przyczyny otyłości brzusznej i wynikające z niej zagrożenia, 
• jak wygląda klasyfikacja nadwagi i otyłości, 
• czym jest skala BMI, 
• co wpływa na powstawanie problemu otyłości, 
• jak otyłość wpływa na pracę narządów, 
• jak wygląda profilaktyka i leczenie otyłości u dzieci oraz dorosłych.

Przeczytaj także: Obliczanie wskaźnika BMI normy i tabela wskaźnika masy ciała

Nadwaga i otyłość – jak je rozpoznać?

Nadwaga i otyłość to dwa pojęcia odnoszące się do masy ciała oraz ilości tkanki tłuszczowej w organizmie. Wskaźnikiem, który wykorzystywany jest do określania stanu nadwagi i otyłości, to BMI. Do jego wyliczenia potrzebna jest masa ciała oraz wzrost. Nadwaga a otyłością różnią się między sobą liczbą zbędnych kilogramów. Nadwaga to kilka lub kilkanaście kilogramów za dużo, natomiast otyłość to stan chorobowy związany ze zbyt wysoką liczbą kilogramów w stosunku do wzrostu. Obliczając wskaźnik BMI, można sprawdzić, czy mamy do czynienia z otyłością, czy jeszcze z nadwagą. 

Otyłość brzuszna - przyczyny i zagrożenia

Otyłość brzuszna może być stwierdzona u kobiet, jeśli obwód pasa (mierzony 1 cm poniżej pępka) wynosi 88 cm, natomiast u mężczyzn 94 cm (mierzone 1 cm poniżej pępka). Sposób rozkładania tkanki można również obliczyć za pomocą wskaźnika WHR, dzieląc obwód pasa przez obwód bioder. Wynik powinien być niższy w przypadku kobiet niż 0,85, natomiast w przypadku mężczyzn mniejszych niż 1,0. Kiedy wartości te są wyższe, mówi się o otyłości brzusznej. Warto pamiętać, że do diagnozy tego typu otyłości nie używa się wskaźnika BMI.

Wśród najczęstszych przyczyn otyłości brzusznej wymienia się niezdrowy styl życia, stres i nieprawidłową dietę bogatą w przetworzoną żywność, duże ilości cukru i tłuszczów trans. Substancje zawartej w takiej żywności prowadzą do odkładania się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha stąd, określenie otyłość brzuszna. Jest jednym z najgroźniejszych typów tej choroby, gdyż prowadzi do zaburzeń w gospodarce lipidowej i spowolnienia procesu przemiany materii. Skutki otyłości brzusznej mogą być naprawdę groźne. Nieleczona może również doprowadzić do cukrzycy, nadciśnienia tętniczego oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. Dodatkowo obciąża kręgosłup, prowadząc do bólu w okolicach lędźwiowych. Tłuszcz zlokalizowany w okolicach brzucha obrasta narządy wewnętrzne, np. serce, trzustkę, wątrobę, wpływając tym samym na ich pracę. Dodatkowo zaburza wydzielanie hormonów, zwiększa poziom cholesterolu LDL, co może przyczynić się do powstawania zakrzepów, zmian miażdżycowych czy zawałów i udarów. Dlatego bardzo ważne jest zapobieganie otyłości brzusznej. 

Klasyfikacja otyłości i nadwagi - podział

W medycynie problem z nadmiarem kilogramów określa się mianem nadwagi oraz otyłości: prostej i wtórnej. Otyłość ICD-10 rodzaje:

• Otyłość prosta stanowi około 70% wszystkich zachorowań, gdyż jej przyczyną jest złe odżywanie się, zarówno jeśli chodzi o jakość, jak i ilość pożywienia oraz niewielka aktywność fizyczna. Powstawanie otyłości prostej może być związane również z czynnikami genetycznymi.
• Otyłość wtórna to tylko kilka procent spośród wszystkich pacjentów. Najczęściej jest wynikiem uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, zaburzeniami hormonalnymi i rzadkimi uwarunkowaniami genetycznym np. w leczenia antydepresantami, neuroleptykami, estrogenami, glikokortykosteroidami. 

Skala BMI – od niedowagi do otyłości skrajnej

Według Światowej Organizacji Zdrowia poszczególne wyniki BMI wynoszą:

• BMI wychudzenie - w przedziale 16,0–16,9 kg/m²;
• BMI niedowaga - w przedziale 17,0–18,4 kg/m²;
• BMI prawidłowa masa ciała - w przedziale 18,5–24,9 kg/m²;
• BMI nadwaga - w przedziale 25,0–29,9 kg/m²;
• BMI otyłość ≥30 kg/m²:
• I stopień – BMI 30,0–34,9 kg/m²;
• II stopień – BMI 35,0–39,9 kg/m²,
• III stopień  (otyłość skrajna, olbrzymia, śmiertelna) – BMI ≥40,0 kg/m².

Tak jak wynika ze wskaźnika BMI, otyłość diagnozuje się, kiedy wskaźnik masy ciała jest wyższy lub równy 30 kg na m². Otyłość śmiertelną określa się w momencie, gdy wskaźnik ten przekracza 40 kg na m².

Czynniki wpływające na otyłość

Otyłość u dzieci i dorosłych przyjmuje miarę epidemii, a WHO ostrzega, że z roku na rok coraz więcej osób będzie borykało się z tą chorobą. Do otyłości może przyczynić się spożywanie w nadmiarze cukru i przetworzonej żywności, ale także wiele innych czynników.  Aby skutecznie leczyć otyłość, ważne jest odpowiednie postawienie diagnozy odnośnie przyczyny otyłości. Mogą to być czynniki środowiskowe, społeczne, ekonomiczne, genetyczne, psychologiczne i hormonalne. Przyczyny otyłości człowieka to przede wszystkim:

• niewielka aktywność fizyczna, 
• spożycie dużej liczby posiłków w ciągu doby, 
• nadmiar cukru, soli i tłuszczy trans w diecie, 
• podjadanie, 
• nieregularność posiłków, 
• stres, 
• niedoczynność tarczycy, 
• zaburzenia w wydzielaniu hormonów, 
• zespół Pradera-Williego,
• choroba Cushinga,
• zaburzenia psychiczne, problemy z samooceną,
• kompulsywne podjadanie, 
• bezsenność, 
• uzależnienie od cukru.

Kawa a otyłość brzuszna

Okazuje się, że kawa spożywana w nadmiernych ilościach może przyczynić się do zwiększenia otyłości brzusznej. Osoby, które chętnie piją kawę, są dużo bardziej narażone na nadwagę i otyłość niż osoby, które unikają jej na co dzień.

Proces chorobowy - zaburzenia pracy narządów

Skutki otyłości u mężczyzn i kobiet są katastrofalne. Dlatego każda otyła osoba powinna zdawać sobie sprawę z konsekwencji każdego dodatkowego kilograma. W wyniku postępującej choroby w organizmie dochodzi do szeregu powikłań, które prowadzą do: 

• chorób serca, 
• nowotworów, 
• miażdżycy, 
• chorób wątroby, 
• cukrzycy, 
• nadciśnienia tętniczego. 

W wyniku otyłości wzrasta ryzyko rozwoju nowotworów, chorób układu sercowo-naczyniowego, demencji, chorób metabolicznych, chorób nerek i układu pokarmowego, dny moczanowej, a także szeregu powikłań ze strony narządu ruchu. Osoby otyłe mogą cierpieć na bóle pleców, choroby zapalne stawów, choroby zwyrodnieniowe stawów, a także depresje, stany lękowe i inne zaburzenia emocjonalne. Dodatkowo otyłość może doprowadzić do bezpłodności zarówno męskiej, jak i żeńskiej. 

Jak wygląda profilaktyka otyłości u dzieci i dorosłych?

Otyłość to choroba, której bezwzględnie należy zapobiegać, gdyż jej leczenie jest bardzo trudne, a skutki katastrofalne dla organizmu. Profilaktyka otyłości polega na:

• ograniczeniu spożycia kalorii;
• poprawie jakości spożywanych posiłków - w diecie powinny dominować warzywa i owoce, rośliny strączkowe, orzechy, produkty pełnoziarniste oraz gotowane mięso zamiast smażonego;
• wprowadzeniu regularnej aktywności fizycznej kilka razy w tygodniu.

Leczenie nawagi i otyłości - metody

Osoby otyłe powinny zdawać sobie sprawę, jak ważne jest pozbycie się nadmiaru kilogramów, które niszczą praktycznie cały organizm. Istnieje wiele metod leczenia otyłości, jednak w pierwszej kolejności należy zmienić dietę i wprowadzić do swojego planu dnia aktywność fizyczną. Na początku nie musi być to ogromny wysiłek. Wystarczy 30-minutowy spacer. Można również zapisać się na siłownię oraz udać się do dietetyka, który ułoży odpowiednią dietę. Można również wesprzeć się tabletkami aptecznymi na odchudzanie czy naturalnymi suplementami, np. berberyną, która może wspomóc odchudzanie. Pamiętajmy jednak, że żadne tabletki nie pomogą bez ruchu i zmiany nawyków żywieniowych. Jak leczyć otyłość w przypadku, kiedy zmiany te nie przynoszą odpowiednich rezultatów bądź mamy do czynienia z otyłością śmiertelną? Z pewnością można poprosić o pomoc lekarzy, którzy wykonują operacje bariatryczne.