Czym jest schizofrenia? Co to za choroba? Jak ją rozpoznać? Jakie są jej przyczyny oraz rodzaje? Niestety, zarówno dla pacjentów, jak i ich bliskich chorego schizofrenia w wielu polskich domach stała się wstydliwym tematem tabu. Zazwyczaj łatwiej jest określić kogoś mianem „wariat” lub „pomylony”, obserwując jego nietypowe zachowanie, niż poświęcić trochę czasu i spróbować zrozumieć charakter tej przypadłości. Ten artykuł postara się pomóc zrozumieć złożoną naturę schizofrenii.
Choroba psychiczna – schizofrenia
Schizofrenia to zaburzenie polegające na błędnym, zazwyczaj negatywnym postrzeganiu otaczającej chorego rzeczywistości. Współcześnie chorobę uznaje się za jedną z chorób cywilizacyjnych. Warto wiedzieć, że dotyka ona zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Jej nazwa pochodzi od połączenia dwóch greckich słów: „schizis” (rozszczepienie) oraz phrenos (umysł).
Różne rodzaje schizofrenii
Schizofrenia dzieli się na sześć podstawowych rodzajów. Paranoidalna charakteryzuje się przede wszystkim dużą ilość urojeń i omamów. Katatoniczna to taka, w której chory „wyłącza się” na rzeczywistość – zastyga bez ruchu, nie mówi, nie ma kontaktu ze światem. Ten typ choroby cechuje się również stanami nadmiernego pobudzenia, objawiającymi się gwałtownymi, bezcelowymi czy niezrozumiałymi gestami. Odmiana hebefreniczna z kolei ujawnia się poprzez niezrozumiałą mowę i zachowanie, które potocznie można by nazwać dziecinnym. Prosta to taka, w której poszczególne objawy nasilają się wraz z upływem czasu. W schizofrenii rezydualnej na pierwszy plan wysuwają się objawy negatywne (patrz: „Objawy schizofrenii – jak sprawdzić”). Odmiana niezróżnicowana jest najtrudniejszą do zdiagnozowania formą choroby. Żadne z charakterystycznych (dla innych rodzajów schizofrenii) objawów nie dominują nad resztą, co komplikuje postawienie poprawnej diagnozy.
Objawy schizofrenii – jak sprawdzić?
Najczęściej osoby cierpiące na schizofrenię nie mają świadomości choroby. Nie dostrzegają drastycznych zmian we własnym zachowaniu. Zazwyczaj odrzucają też pomoc ze strony rodziny czy lekarzy, traktując ją wręcz jako atak na urojoną rzeczywistość, w którą bezkrytycznie wierzą. Początkowe objawy choroby najczęściej dostrzegają osoby z bliskiego środowiska pacjenta – partnerzy, rodzina, znajomi. Do podstawowych oznak schizofrenii zalicza się między innymi tzw. zaburzenia afektu, czyli pewnego rodzaju stupor emocjonalny oraz zaburzenia myślenia – głębokie rozkojarzenie, luki w pamięci. Do poważniejszych symptomów choroby należą omamy zmysłowe – słyszenie nieistniejących dźwięków oraz głosów, widzenie nierealnych osób czy zjawisk, urojenia. Te ostatnie dzielimy na kilka kategorii, ze względu na ich charakter: ksobne, prześladowcze, odsłonięcia oraz wpływu. Ksobne to takie, w przypadku których chory ma wrażenie, że nieustannie jest obserwowany. Prześladowcze cechuje mocne poczucie bycia podsłuchiwanym oraz zagrożenia ze strony otoczenia. Urojenia odsłonięcia to te, poprzez które cierpiący na schizofrenię ma wrażenie, że cały świat zna jego myśli i próbuje wykorzystać je przeciwko niemu. Oddziaływania natomiast charakteryzują się wrażeniem, jakoby ciało, myśli i uczucia cierpiącego były pod nieustannym wpływem elementów z zewnątrz. Inne symptomy schizofrenii to tzw. objawy negatywne. Zaliczamy do nich bierność, apatię, bezczynność, spowolnienie ruchów, brak zainteresowania dotychczasowymi zajęciami czy nieodczuwanie przyjemności. Częstokroć u cierpiących na schizofrenię można zauważyć trudność w wykonywaniu najprostszych codziennych czynności oraz brak umiejętności planowania najbliższej przyszłości. Chory boryka się także z problemem zapamiętywania przeszłości – nie pamięta, co robił poprzedniego dnia lub nawet kilka godzin wcześniej. Sprawdzić, czy dana osoba ma objawy schizofrenii, możemy również poprzez obserwację jego zachowania w relacji z innymi. Chory często ma problem z interpretacją zdarzeń, które go dotyczą, słów oraz zachowań innych osób. Jego gesty, mimika oraz reakcje bywają niezwiązane, nieadekwatne do danej sytuacji. Wszystkie powyższe symptomy są charakterystyczne dla zaburzenia nazywanego przez naukę jako schizofrenia. Objawy te, jak widać, są różnorodne i wielopłaszczyznowe.
Jakie są przyczyny schizofrenii?
W kwestii bezpośrednich przyczyn powstawania choroby współcześni naukowcy i psychiatrzy są zgodni – jeden konkretny, determinujący schorzenie czynnik nie istnieje. Dzisiejsze badania jednoznacznie stwierdzają, że schizofrenia to przypadłość uwarunkowana wieloczynnikowo. Jednym z takich elementów jest genetyczne ryzyko dziedziczenia choroby. Szansa, że schizofrenia wystąpi u osób, w których rodzinach schorzenie zostało zdiagnozowane w poprzednich pokoleniach, jest większa niż u reszty społeczeństwa. Stopień ryzyka zależny jest od stopnia pokrewieństwa. Przykładowo, w przypadku bliźniąt jednojajowych, jeśli jedno z nich cierpi na tę chorobę psychiczną, drugie również jest obarczone wysokim stopniem prawdopodobieństwa wystąpienia schorzenia (nawet do 50%). Choroba może być również pośrednim skutkiem traumatycznych wydarzeń, wychowania w patologicznych warunkach (np. doświadczanie przemocy w domu), czy przypadłości somatycznej. Schizofrenia to złożony skutek występowania powyższych czynników ryzyka, mających podłoże w genetyce, psychologii, biologii oraz środowisku życia pacjenta. Wśród innych składowych przyczyn wymienia się również problemy związane bezpośrednio z porodem, w tym głównie komplikacje prowadzące do niedotlenienia mózgu, czy też infekcje, które matka przeszła w trakcie ciąży. Kolejnym z czynników zagrożenia, mogących uaktywnić chorobę w jednostce z predyspozycjami do schizofrenii, jest zażywanie substancji psychoaktywnych.
Schizofrenia – jak poprawić życie pacjentów?
Niestety, leczenie schizofrenii to długotrwały, wielowątkowy proces. Niejednokrotnie trwa całe życie pacjenta. Polega na prewencyjnym zapobieganiu gwałtownym nawrotom oraz doraźnym wyciszaniu ataków choroby. Najczęściej głównym elementem walki z przypadłością jest kuracja lekami przeciwpsychotycznymi. Innym rodzajem pomocy jest szkolenie psychoedukacyjne, polegające na zaznajamianiu pacjenta oraz jego najbliższych z zaburzeniem. Dzięki niemu otoczenie może reagować szybciej, zauważając niepokojące symptomy zbliżających się ataków. Poprawić życie pacjenta może również odpowiednia terapia zajęciowa, edukująca jednostkę w zagadnieniu radzenia sobie z trudnościami wynikającym ze schizofrenii.
Jedną ze współczesnych chorób cywilizacyjnych jest schizofrenia. Przyczyny zaburzenia są złożone. Dzięki obszernej wiedzy oraz wielości dostępnych terapii współczesna medycyna radzi sobie jednak z nią coraz lepiej.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
