Stomia - czym jest i jak wygląda: rodzaje, pielęgnacja i dieta. Poradnik dla stomików

Stomia to bardzo przykra przypadłość, która potrafi utrudnić życie. Dla wielu osób wypróżnianie się do worka oznacza koniec wcześniej prowadzonego życia. Jak się jednak okazuje, wcale tak nie musi być! Przeczytaj artykuł i dowiedz się, czym jest stomia oraz jak wygląda jej pielęgnacja. Podpowiadamy również, czego nie można robić ze stomią i na czym dokładnie polega dieta przy stomii.

Czym jest stomia? Wskazania i przyczyny wyłonienia stomii

Zastanawiasz się, co to jest stomia? Najprościej ujmując, stomia jelitowa to chirurgicznie połączenie pomiędzy światłem przewodu pokarmowego ze skórą. Określana również jako odbyt brzuszny albo przetoka moczowa – w zależności od tego, z którym narządem jest ona połączona. Może ona bowiem odprowadzać na zewnątrz kał lub mocz, który gromadzi się w doczepionym worku.

Stomię wykonuje się poprzez wyłonienie końca jelita poprzez otwór wykonany w brzuchu pacjenta. Po wywinięciu śluzówki jelita następuje jego zeszycie ze skórą. Zabieg ten najczęściej wykonuje się u osób, które chorują na:

• Raka odbytnicy;
• Nowotwór jelita grubego;
• Nowotwór pęcherza moczowego;
• Polipowatość gruczołkowatą jelita grubego;
• Choroby zapalne jelit – w tym m.in. na zespół jelita drażliwego oraz chorobę Leśniowskiego-Crohna.

Ponadto stomia może przydarzyć się także osobom, które w wyniku urazu lub powikłań pooperacyjnych utraciły funkcjonalność układu pokarmowego.

Jak wygląda stomia?

Jak wygląda stomia? Stomia to fragment skóry, otaczający otwór wyprowadzający na zewnątrz mocz lub odchody. Tkanka ta ma kolor różowo–czerwony i nie jest ona unerwiona, dzięki czemu jej dotykanie nie sprawia bólu. Przez pierwsze dni po operacji stomia może być powiększona i może krwawić. Jest to jednak całkowicie naturalne, a dzięki odpowiedniej higienie intymnej miejsce to się ładnie wygoi.

Czy stomia jest na zawsze?

W bardzo wielu przypadkach stomię zakłada się na stałe. Istnieje jednak kilka przypadków, które dopuszczają jej stosowanie np. przez okres leczenia. Wszystko zależy więc od stanu zdrowia pacjenta oraz przyczyny, dla której umieszczono na nim przetokę. Na temat stomii istnieje wiele mitów, dlatego też w tym miejscu warto również odpowiedzieć na pytanie – jak długo żyje się ze stomią? Mimo iż życie ze stomią bywa uciążliwe, nie oznacza to jednak, że jej założenie musi zwiastować nadejście zgonu. Istnieje grono młodych osób, które posiadają odbyt brzuszny i nauczyły się z nią żyć.

Rodzaje i umiejscowienie stomii – kolostomia, ileostomia oraz urostomia

Istnieją różne rodzaje stomii jelitowej. Ze względu na długość jej stosowania można wyróżnić stomię czasową (krótkotrwałą tymczasową) oraz definitywną (na stałe). Przede wszystkim jednak znany jest podział ze względu na miejsce, na którym przeprowadza się zabieg. Pod tym względem wyróżnia się kolostomię, ileostomię oraz urostomię. Można również dokonać podziału ze względu na budowę stomii – na jednolufową (gdy ujście przewodu pokarmowego kończy się na jamie brzusznej) oraz stomię dwulufową, w której jeden z otworów jest końcowym odcinkiem jelita, a drugi odbytnicą.

Kolostomia

Czyli przetoka jelitowa, która jest tworzona, gdy u pacjenta pojawia się konieczność usunięcia części jelita grubego lub odbytnicy. Zabieg ten polega na wyłonione na powierzchnię brzucha fragmentu jelita grubego. Zwykle umieszcza się je poniżej pępka, po lewej stronie, poniżej pępka, a ponad powierzchnię skóry wystaje ok. 1,5 cm jelita.

Ileostomia

To zabieg przeprowadzany na osobach, u których konieczne jest usunięcie całego jelita grubego. W takim wypadku wyłania się tzw. anus praeternaturalis, czyli fragment jelita cienkiego. Stomia jest lokowana po drugiej stronie brzucha, czyli na prawo pod pępkiem. Taki sztuczny odbyt zwykle wystaje ok. 3–4cm ponad powierzchnią skóry. To właśnie nim wydalana jest treść jelitowa.

Urostomia

Czyli przetoka moczowa, która jest stosowana u pacjentów z uszkodzonym lub usuniętym pęcherzem moczowym. Zabieg ten polega na wszczepieniu moczowodu do odcinka jelita oraz wyprowadzeniu jego końca ponad powierzchnię brzucha. Tak właśnie powstaje stomia, którą umieszcza się nieco poniżej pępka – po jego prawej stronie.

Życie ze stomią – jak spać i uprawiać aktywność fizyczną?

Choć wydawać by się mogło, że stomia uniemożliwia normalne funkcjonowanie – wcale tak nie jest. To prawda, worek stomijny bywa uciążliwy, aczkolwiek nie wyklucza on z codziennego życia. Wbrew powszechnemu przekonaniu, stosowanie przetoki nie jest tak trudne, jakby mogło się to wydawać. Oczywiście, wymaga to odpowiedniej pielęgnacji, diety, a niejednokrotnie i zmiany swoich przyzwyczajeń, aczkolwiek wcale nie wyklucza to z uprawiania sportów. Wręcz przeciwnie – zdaniem ekspertów jest to nawet wskazane. Sporty takie jak pływanie, czy jazda na rowerze pobudzają perystaltykę jelit, co u osób ze stomią jest pożądane.

Jak uprawiać sport ze stomią?

Warto jednak pamiętać o tym, by powoli wdrażać aktywność fizyczną. Zbyt intensywne ćwiczenia tuż po operacji, mogą wywołać ból doprowadzić do uszkodzenia przewodu – tak jak zresztą i po zabiegu wazektomii. Przez pierwszych kilka tygodni należy się więc oszczędzać, co jest zresztą całkowicie normalne. Z kolei przed przystąpieniem do każdego treningu warto zadbać o to, by opróżnić worek stomijny. Zaleca się także, by płytkę stomijną zakładać minimum godzinę przed ćwiczeniami lub wejściem do wody. Pływakom poleca się natomiast, by przed wejściem do wody zakryć filtr (np. specjalnie przeznaczoną do tego nalepką). Dzięki temu woda nie będzie się przedostawać do worka.

Jak spać ze stomią?

Aby odbyt brzuszny nie przeszkadzał podczas spania, najlepiej będzie się ułożyć na boku, na którym jest ona przyczepiona. Możliwe jest także spanie na odwrotnej stronie. Warto jednak podłożyć wtedy pod brzuch poduszkę, dzięki czemu zostanie zniwelowany ciężar worka, gdy ten się napełniani.

Czego nie można robić ze stomią?

Osoby ze stomią mogą powrócić do normalnego życia. Muszą jednak pamiętać o tym, by prowadzić zdrowy tryb życia i unikać pewnych rzeczy. Czego nie można robić ze stomią? Poniżej kilka wskazówek: 

• Palenie tytoniu;
• Brak aktywności fizycznej;
• Sporty urazowe – w tym m.in. boks, zapasy, karate itd.;
• Podnoszenia zbyt dużych ciężarów;
• Gwałtownych podskoków.

Ponadto zaleca się także znacznie ograniczyć spożywanie alkoholu. Należy bowiem pamiętać o tym, że przyspiesza on perystaltykę jelit, co zwiększa tempo wydalania treści jelitowej. W niektórych przypadkach zaleca się go w ogóle nie spożywać.

Pielęgnacja stomii – jak często zmieniać worek stomijny? Mycie i pielęgnacja skóry?

U pacjentów z workiem stomijnym bardzo ważna jest także właściwa pielęgnacja stomii. Wymiana worka powinna zawsze odbywać się w pomieszczeniu z umywalką i toaletą – po wcześniejszym zdezynfekowaniu dłoni. Przydadzą się do tego wszystkie niezbędne akcesoria, w tym m.in. materiały opatrunkowe. Po zdjęciu worka należy dokładnie umyć skórę – najlepiej wodą z mydłem. Odradza się stosowania preparatów na bazie spirytusu oraz chusteczek dla niemowląt.

W trakcie kąpieli zaleca się stosować średnio gorącą wodę. Zbyt wysoka temperatura może zaszkodzić śluzówce jelita. Zaleca się także wygolić brzuch – włoski mogą okazać się kłopotliwe w przyklejeniu worka. Worka dwuczęściowego nie trzeba zmieniać codziennie. Wystarczy jedynie dopilnować by treść jelitowa nie wyciekła, co oznacza, że robi się to średnio raz na 3–5 dni. W przypadku worków jednoczęściowych zaleca się jednak ich codzienne opróżnianie.

Dieta przy stomii – co jeść a czego unikać? Porady, wskazówki i suplementacja

Istotne znaczenie u osób ze stomią ma właściwa dieta. Powinna być ona zrównoważona i bogata w witaminy i składniki mineralne. Posiłki należy jeść regularnie, w równych odstępach czasu. W trakcie jedzenia trzeba przeżuwać powoli i dokładnie – tak, by nie połknąć zbyt dużych kawałków. Spożywanie niektórych produktów może bowiem prowadzić do bólów brzucha lub krwawienia. Pacjenci ze stomią powinni zatem unikać:

• Spożywania tłuszczów i produktów wysokotłuszczowych – mogą doprowadzić do rozwolnienia;
• Zbyt dużej ilości błonnika – może on bowiem spowodować zaparcia;
• Alkoholu i innych używek – alkohol ma właściwości moczopędne;
• Ostrego jedzenia – oraz innych produktów, które prowadzą do wypróżnienia;
• Warzyw gazotwórczych – w tym m.in. bobu, grochu, fasoli;
• Surowych owoców;
• Napojów gazowanych – powodują wzdęcia;
• Słodyczy.

Jedzenie powinno być zatem przygotowywane w zdrowy sposób, np. na parze. Ponadto poleca się również spożywać minimum 2 litry wody dziennie.

Menu na 5 dni – śniadania, zupy, obiady i desery dla osób ze stomią

Na końcu warto również powiedzieć, jak wygląda przykładowy jadłospis osoby ze stomią. Wyeliminowanie niektórych produktów wcale nie musi oznaczać, że jedzenie to będzie niesmaczne.

Dieta przy stomii – jadłospis na 5 dni. Przykładowy jadłospis dla osób ze stomią

Dzień I

Twarożek z ogórkiem i koperkiem

Jabłko pieczone z miodem i płatkami

Żurek

Dzień II

Omlet z cukinią i pomidorem

Waniliowy budyń z tapioki

Barszcz na zakwasie 

Dzień III

Wytrawna jaglanka

Muffiny na słono 

Zupa krem z warzyw

Leczo z kurczakiem

Dzień IV

Ziołowa pierś z indyk

Ciasto marchewkowe

Tarta na spodzie jaglanym ze szpinakiem i łososiem

Dzień V

Foccacia

Sernik z mango

Kasza gryczana z dynią H

Co więcej, osoby ze stomią nie muszą również obawiać się jedzenia na mieście. Muszą jedynie zwracać uwagę na to, co oraz jakiej jakości jedzą.