Wrzody żołądka – przyczyny, objawy i leczenie

Wrzody żołądka to przykra i bolesna dolegliwość, na którą cierpi co dziesiąty Polak. Choroba wrzodowa najczęściej występuje u pacjentów w młodym i średnim wieku. Nie oznacza to jednak, że wrzody na żołądku nie mogą pojawić się u nastolatków czy dzieci. Warto również wskazać, że choroba wrzodowa żołądka to przypadłość, która częściej atakuje mężczyzn, aniżeli kobiety. Czym zatem są wrzody żołądka? Od czego można dostać wrzodów na żołądku? Jakie są objawy choroby wrzodowej? Jak leczyć wrzody żołądka?

Wrzody żołądka – co to jest?

Wrzód żołądka to mały, kraterowaty ubytek w śluzówce żołądka lub dwunastnicy (pierwszym odcinku jelita cienkiego, tzw. opuszka dwunastnicy), któremu towarzyszy naciek zapalny i martwica. Należy wskazać, że wrzody żołądka stosunkowo rzadko pojawiają się w pętli dwunastnicy i przełyku, natomiast jeżeli już występują to w jego dolnej części, która może być narażona na działanie kwasu żołądkowego. Co ważne, wrzód zlokalizowany w żołądku to wrzód żołądka, natomiast umiejscowiony niżej to wrzód dwunastnicy. Warto podkreślić, że lekarze nierzadko określają wrzody trawiennymi, celem pokreślenia, że pojawiają się one tylko w tej części przewodu pokarmowego, w której działa pepsyna, czyli enzym żołądka trawiący białka. Ubytki w ścianie śluzówki żołądka lub dwunastnicy mogą mieć różną wielkość. Ich średnica może mieć bowiem wielkość kilku milimetrów, ale może osiągać nawet kilku centymetrów. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy stanowi wynik zaburzeń równowagi pomiędzy czynnikami drażniącymi, czyli kwasem solnym czy peptyną i ochronnymi.

Przyczyny wrzodów żołądka

Wrzody żołądka najczęściej wywołuje zakażenie bakterią Helicobacter pylori, która jest w stanie przetrwać w kwaśnych warunkach w żołądku. Co ważne, zakażenie bakterią stanowi 75-90% przypadków zachorowań na wrzody dwunastnicy oraz około 70% wrzodów żołądka. Co ważne, bakteria (Helicobacter pylori) produkuje toksyny, które powodują uszkodzenia komórek błony śluzowej i wywołują jej zapalenie. Powoduje to zwiększenie wydzielania hormonu gastryny, co przyczynia się do zwiększonego wydzielania kwasu solnego w żołądku. Prowadzi to bezpośrednio do owrzodzenia żołądka i dwunastnicy. Warto wskazać, że do zakażenia dochodzi drogą pokarmową.

Choroba wrzodowa żołądka może być również spowodowana niepożądanym działaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – przeciwbólowych środków, m.in. aspiryny, ibuprofenu czy ketoprofenu. Ponadto, dużą rolę w zachorowaniu na wrzody żołądka odgrywają czynniki genetyczne. Co więcej, nie bez znaczenia jest także palenie tytoniu. U palaczy bowiem obserwuje się większą zapadalność na wrzody żołądka i dwunastnicy, a także częstsze nawroty choroby oraz trudniejsze gojenie się wrzodów.

Objawy choroby wrzodowej żołądka

Objawy wrzodów żołądka uzależnione są od lokalizacji i wieku osoby, u której się pojawiły, a także od zaawansowania choroby. U osób starszych wrzody są mniej dolegliwe, aniżeli u młodszych pacjentów. Wrzody żołądka dają objawy ze strony układu pokarmowego. Pacjent może odczuwać dyskomfort i ból zlokalizowany w nadbrzuszu po jedzeniu bądź w nocy i nad ranem. Najczęściej dolegliwości bólowe zlokalizowane są na środku brzucha, poniżej mostka bądź nad pępkiem. Pacjenci ból opisują jako pieczenie, a niekiedy boleści dają wrażenie głodu. Najbardziej charakterystycznym objawem jest zgaga – uczucie pieczenia, palenia w przełyku połączone z dosyć silnym bólem w nadbrzuszu. Co istotne, dolegliwościom towarzyszyć mogą mdłości, odbijanie, a niekiedy również wymioty. Należy wskazać, że charakterystyczne są krwawe lub fusowate wymioty oraz czarny, smolisty kolor kału. Ponadto, niekiedy choroba wrzodowa daje objawy uczucia pełności bądź rozpierania po posiłkach, a nawet wymiotów. Co ważne, przy wrzodach żołądka charakterystyczne jest nasilenie dolegliwości bólowych po jedzeniu. Ból zazwyczaj pojawia się po około 30-60 minutach od zjedzenia posiłku, szczególnie jeżeli był ostro przyprawiony albo jedzenie było kwaśne. Wówczas dodatkowo pojawiają się wzdęcia, nudności i wymioty. Natomiast w przypadku owrzodzenia dwunastnicy ból pojawia się zazwyczaj zaraz po przebudzeniu, zaś zmniejsza się po 2-3 godzinach po zjedzeniu posiłku. Ponadto, stosunkowo często pojawia się ssący ból w nocy lub rankiem, który określany jest jako głodowy. Dolegliwości bólowe mogą być łagodzone poprzez zjedzenie czegoś bądź wypicie mleka. Należy wskazać, że w obu przypadkach dolegliwości te nie muszą występować jedynie w zaawansowanym stadium choroby wrzodowej żołądka. Dodatkowo, dokuczliwy ból mogą wywołać nawet niewielkie nadżerki, które również wymagają leczenia, ponieważ mogą przerodzić się we wrzody żołądka. Co ciekawe, najczęściej dochodzi do tego wiosną lub jesienią, czyli w trakcie pór przejściowych, kiedy obserwuje się nasilenie objawów.

Niemniej jednak należy podkreślić, że typowe objawy występują tylko u połowy chorych. Z tego względu lekarze niekiedy mają problem z ustaleniem rozpoznania i postawieniem diagnozy. Wielu pacjentów bowiem może nie odczuwać żadnych dolegliwości.

Jak często występują wrzody żołądka?

Choroba wrzodowa stanowi jedną z najczęstszych dolegliwości przewodu pokarmowego. Schorzenie dotyczy około 10% populacji osób dorosłych. Wrzody na żołądku mogą występować rodzinnie. Co ważne, u krewnych pierwszego stopnia ryzyko zachorowania wzrasta nawet trzykrotnie. Niemniej jednak należy wskazać, że w ostatnich latach wrzody na żołądku i dwunastnicy pojawiają się stosunkowo rzadziej.

Rozpoznanie i leczenie wrzodów żołądka

Diagnoza wrzodów żołądka możliwa jest poprzez przeprowadzenie badania endoskopowego – gastroskopii. Podczas tego badania lekarz wprowadza przez przełyk do żołądka giętki przewód, na którego końcu znajduje się kamera. Dzięki niej możliwe jest sprawdzenie ubytków, wykrycie bakterii Helicobacter pylori oraz ewentualne pobranie wycinków do badania. Niemniej jednak nawet doświadczony lekarz może przeoczyć około 10% zmian wrzodowych, dlatego zalecane jest również wykonanie prześwietlenia przewodu pokarmowego, które przeprowadzane jest po zażyciu tzw. kontrastu. Innym rodzajem badania jest tomografia komputerowa przewodu pokarmowego. Przed wykonaniem badania pacjent otrzymuje dożylnie środek kontrastujący.

Podstawową metodą leczenia choroby wrzodowej u pacjentów zakażonych bakterią jest usunięcie, czyli eradykacja, zakażenia Helicobacter pylori. Jest to możliwe poprzez zastosowanie antybiotyków oraz leków, których zadaniem jest zmniejszenie wydzielania kwasu żołądkowego. Niemniej jednak należy wskazać, że skuteczność eradykacji bakterii zależy od wielu czynników, z których najważniejszym jest dyscyplina pacjentów co do stosowania się do zaleceń lekarskich. Ponadto, w sytuacji pojawienia się pierwszych objawów wrzodów żołądka lub wrzodów dwunastnicy ulgę mogą przynieść dostępne w aptekach bez recepty środki zobojętniające sok żołądkowy. Zawierają one różne kombinacje związków glinu, wapnia, magnezu oraz kwasu alginowego, bądź blokery receptorów histaminowych H2 – famotydyna, ranitydyna. Niemniej jednak należy wskazać, że większą skutecznością charakteryzują się inhibitory pompy protonowej, czyli esomeprazol, pantoprazol, omeprazol czy lanzoprazol. Hamują one wytwarzanie kwasu solnego przez pompę protonową, która znajduje się w komórkach okładzinowych błony śluzowej żołądka. Niezwykle ważne jest, aby leki te stosować zgodnie z zaleceniami lekarza. Leczenie chirurgiczne w przypadku wrzodów żołądka ma zastosowanie w sytuacji powikłań wrzodów żołądka i wrzodów dwunastnicy. Ponadto, po zakończeniu leczenia wskazane jest stosowanie odpowiedniej diety i zaprzestanie palenia tytoniu.

Choroba wrzodowa żołądka stanowi poważne schorzenie, które związane jest z potencjalnymi niebezpieczeństwami wystąpienia powikłań, dlatego wymaga konsultacji lekarskiej. Z tego powodu, w sytuacji pojawienia się pierwszych alarmujących objawów – przewlekłych bólów brzucha, należy zgłosić się do lekarza, celem przeprowadzenia podstawowej diagnostyki umożliwiającej rozpoznanie problemu.