Osoby leżące lub o ograniczonej sprawności ruchowej muszą zmagać się nie tylko z chorobą, ale także z dodatkowym problemem, jakim są odleżyny. Leczenie takich zmian jest trudne i wymaga czasu. Niewłaściwa pielęgnacja odleżyn może prowadzić do stanu zagrażającego życiu pacjenta.
Na jakie pytania znajdziesz odpowiedzi poniżej?
- Kto jest narażony na powstawanie odleżyn?
- Jakie czynniki sprzyjają pojawianiu się zmian martwiczych tkanek?
- Czym jest profilaktyka przeciwodleżynowa?
- Jak klasyfikuje się odleżyny?
- Jakie części ciała są najbardziej narażone na zmiany martwicze?
- Jak dezynfekować i leczyć odleżyny?
- Jakie są powikłania po odleżynach?
Przeczytaj również artykuł: "Czym jest sepsa? – objawy, przyczyny, leczenie".
Czynniki sprzyjające tworzeniu się odleżyn – kto jest narażony na powstawanie głębokich ran i owrzodzeń skóry?
Odleżyny to dolegliwości związane z zaburzeniem krążenia w obrębie tkanek, które jest spowodowane długotrwałym uciskiem i brakiem ruchu. Dotykają osoby przewlekle chore - leżące lub mające trudności z poruszaniem się.
Stałe przebywanie w łóżku lub wielogodzinne siedzenie wpływa negatywnie na naczynia krwionośne - żyły i tętnice - które pod wpływem ciągłego nacisku nie mogą odpowiednio dokrwić tkanek, co powoduje ich martwicę.
U chorego powstają otwarte, trudno gojące się rany, a nawet owrzodzenia. Obumieranie tkanek pod wpływem zaburzeń krążenia krwi może dotyczyć nie tylko skóry (naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej), ale także mięśni i kości. W miejscu odleżyn tworzy się zazwyczaj stan zapalny. Może również występować zachyłek z wydzieliną ropną.
Czynniki, które sprzyjają pojawianiu się odleżyn to przede wszystkim:
- leki uspokajające;
- zaburzenia neurologiczne, np.: paraliż, niedowład, nieprawidłowości czuciowe;
- niedobór elektrolitów, białka, krwi;
- miażdżyca;
- cukrzyca;
- otyłość lub niedożywienie;
- nietrzymanie moczu czy stolca;
- podeszły wiek.
Długotrwały ucisk na tkanki miękkie, który występuje u pacjentów leżących, mających trudności ze zmianą pozycji lub poruszaniem się to główna przyczyna powstawania odleżyn. Sprzyjają im również choroby upośledzające krążenie, zaburzenia odżywiania oraz problemy z wydalaniem - zabrudzenia ciała szybko przekładają się na problemy skórne.
Odleżyny to dolegliwość, którą trudno leczyć, dlatego tak ważna jest profilaktyka: należy ją wprowadzić od razu u pacjenta unieruchomionego w łóżku.
Profilaktyka przeciwodleżynowa, czyli jak skutecznie zapobiegać powstawaniu odleżyn?
Zadaniem profilaktyki przeciwodleżynowej jest niedopuszczenie do rozwoju zmian martwiczych w obrębie tkanek. Działania podejmowane w tym obszarze mają na celu:
- ocenę ryzyka wystąpienia odleżyn;
- odpowiednie żywienie chorego;
- zmniejszanie ucisku w najbardziej narażonych na odleżyny miejscach;
- właściwa higiena pacjenta.
Ryzyko wystąpienia tego typu dolegliwości powiązane jest z ogólnym stanem zdrowia chorego i jego możliwościami ruchowymi: odleżyny u osoby leżącej pojawiają się w innych miejscach niż w przypadku pacjenta siedzącego.
W diecie osób narażonych na powstawanie zmian martwiczych tkanek powinno znajdować się białko, cynk, krzem i witaminy: C, A, E, ponieważ niedobory tych składników odżywczych sprzyjają odleżynom i utrudniają gojenie się ran. Ważne jest również właściwe nawodnienie organizmu.
Pacjent powinien regularnie się odżywiać, jeść posiłki lekkostrawne, bogate w błonnik, aby normalizować pracę jelit. Niedowaga lub nadwaga mogą przyspieszać tworzenie się odleżyn.
Szczególnie ważne w profilaktyce przeciwodleżynowej jest zmniejszanie nacisku w miejscach narażonych na zaburzenia krążenia. Opiekun osoby leżącej powinien co 3-4 godziny pomagać jej zmieniać pozycję ciała, a także stosować odpowiednie masaże i oklepywania, wykluczając z takich zabiegów uwypuklenia kostne i miejsca objęte zmianami skórnymi.
Można również sięgać po specjalistyczne produkty przeciwodleżynowe takie, jak poduszki, materace czy piankowe krążki podkładane pod łokcie, kolana i kostki.
Nie należy zapominać o odpowiedniej pielęgnacji ciała pacjenta. Miejsca intymne wymagają dużo uwagi, ponieważ wilgotne środowisko, które wytwarza się w pieluchomajtkach, sprzyja obtarciom, podrażnieniom i infekcjom.
Dbając o higienę osoby chorej, trzeba stosować delikatne środki myjące, aby nie podrażniać skóry. W utrzymaniu jej prawidłowego stanu pomagają kosmetyki nawilżające i natłuszczające.
Rodzaje i stopnie odleżyn – jak sklasyfikować konkretny przypadek?
W wyniku trwającego przez dłuższy czas ucisku i zaburzenia krążenia pojawiają się odleżyny. Stopnie ich rozwoju zostały opisane za pomocą klasyfikacji Torrance'a:
- stopień I - naskórek zachowuje swoją ciągłość, mikrokrążenie nie jest zaburzone; na skórze widoczne są zaczerwienienia, które bledną pod wpływem uciskania;
- stopień II - naciskanie zaczerwienień skórnych nie powoduje ich blaknięcia; pojawia się obrzęk, przebarwienia, czasem drobne nadżerki i pęcherze; zmienione miejsce jest ciepłe w dotyku;
- stopień III - stan chorobowy rozwija się na całej grubości skóry; rana pokrywa się cienkim, suchym strupem lub żółtawą masą obumierających komórek;
- stopień IV - uszkodzeniu ulega tkanka podskórna, aż do powięzi;
- stopień V - zmiany obejmują nie tylko skórę, ale również mięśnie, kości i ścięgna.
Najczęstsze miejsca powstawania odleżyn u pacjentów siedzących i leżących
W zależności od pozycji, w której chory przebywa najczęściej, odleżyny mogą tworzyć się w różnych miejscach. Jeśli osoba leży na plecach, powstają one na: łopatkach, łokciach, piętach, tyle głowy czy w okolicach kości ogonowej.
Części ciała, które narażone są na tego typu dolegliwości u pacjenta ułożonego na boku to: biodra, ramiona, kolana, uszy i kostki. W przypadku osoby siedzącej ucisk pojawia się w obrębie pośladków, pięt i przedramion.
Opiekunowie osób chorych, którymi często są członkami ich rodzin, niejednokrotnie próbują znaleźć odpowiedzi na pytania: jak leczyć odleżyny na pośladkach u osoby siedzącej lub czym smarować odleżyny. Niewątpliwie, terapia takich zmian jest trudna i wymaga pomocy lekarskiej.
Jak leczyć odleżyny? Plastry, maści i kremy na odleżyny
Leczenie stanów martwiczych tkanek musi przebiegać pod ścisłym nadzorem specjalisty i według jego wytycznych: najtrafniej oceni on stan pacjenta, a przede wszystkim wskaże, co stosować na głębokie odleżyny, które nastręczają najwięcej problemów.
Obecnie nie stosuje się już opatrunków gazowych, a jedyne takie, które utrzymują prawidłową wilgotność skóry. Są łatwe w aplikacji i nie wymagają częstego zmieniania. W sprzedaży dostępne są m.in. opatrunki hydrożelowe, hydrokoloidowe, z pianki silikonowej czy włókien alginianu wapnia.
Można również stosować maści na odleżyny zawierające składniki przeciwbakteryjne i przeciwzapalne takie, jak np.: cynk, wyciąg z żywokostu lekarskiego lub rumianku. Podobne działanie wykazuje także krem na odleżyny, który chroni, łagodzi i koi skórę, wpierając jej regenerację. Warto sięgać po te preparaty, które zawierają witaminę E i alantoinę.
Czy odleżyny da się wyleczyć? Te I i II stopnia tak, jednak nie jest to możliwe w przypadku bardziej zaawansowanych stanów - można je jedynie zaleczyć, aby uniknąć ciężkich powikłań. Czasem konieczna jest operacja.
Jak długo leczy się odleżyny? Może to trwać od kilku do nawet kilkunastu miesięcy, ponieważ proces gojenia się takich zmian jest trudny i przebiega powoli.
Dezynfekcja odleżyn – prawidłowe odkażanie głębokich ran u osoby leżącej
Odleżyny IV i V stopnia powodują głębokie rany. Skóra ulega uszkodzeniu na całej swojej grubości, przez co dochodzi do odsłonięcia mięśni i kości. Czym leczyć odleżyny takiego rodzaju i jak je odkażać?
Przede wszystkim należy zachowywać sterylność stosowanych opatrunków. Rany dezynfekuje się za pomocą przeznaczonych do tego środków. Można stosować również maści i kremy z dodatkiem antybiotyków. Polecane są zwłaszcza te produkty odkażające, które mają formę sprayu, ponieważ ich nakładanie jest bezdotykowe.
Bardzo ważne jest stworzenie wilgotnego środowiska sprzyjającego gojeniu się ran. Należy kontrolować ich stan - obserwować wygląd i zapach uszkodzeń. Tkanki martwicze muszą być usuwane chirurgicznie.
Opiekunowie osób chorych powinni zapobiegać powstawaniu kolejnych odleżyn, ponieważ leczenie tych głębokich jest bardzo trudne a rokowania poważne.
Groźne powikłania po odleżynach, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu
Niebezpieczne dla zdrowia i życia są zwłaszcza głębokie odleżyny. Jak leczyć takie zmiany, ustala lekarz. Bywa jednak, że mimo podjętej terapii dochodzi do groźnych powikłań.
Zdarza się tak, gdy pojawiają się owrzodzenia odleżynowe, czyli trudno gojące się rany. W takich miejscach łatwo o rozwój zakażenia, które może prowadzić do sepsy. Innym groźnym powikłaniem odleżyn jest zapalenie kości i szpiku kostnego.
Niewłaściwa pielęgnacja pacjenta może skutkować poważnymi stanami zagrażającymi jego życiu, dlatego należy robić wszystko, aby uniknąć odleżyn lub opóźnić ich powstawanie - leczenie takich dolegliwości jest długotrwałe i problematyczne.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
