Nutraceutyki - czym są i jak działają? Zastosowanie nutraceutyków w profilaktyce chorób cywilizacyjnych

Nutraceutyki to substancje cechujące się korzystnym wpływem na zdrowie oraz dużą wartością odżywczą. Powszechnie występują w produktach pochodzenia roślinnego. Można je także znaleźć w artykułach odzwierzęcych czy mikrobiologicznych. Tego typu związki są niezwykle pomocne w leczeniu i profilaktyce różnego rodzaju chorób, dlatego warto włączyć je do swojej codziennej diety.

W tym artykule odpowiemy na pytania:

• nutraceutyki – co to jest,
• jakie grupy produktów są nutraceutykami,
• które produkty zawierają najwięcej tych substancji,
• w jaki sposób pozyskuje się nutraceutyki,
• jakie są ich prozdrowotne właściwości,
• dla kogo przeznaczone są nutraceutyki,
• czym różnią się nutraceutyki od żywności funkcjonalnej.

Zobacz także artykuł: „Dlaczego suplementy diety są nam potrzebne?”.

Czym są nutraceutyki?

Nutraceutyki to wszystkie substancje czynne biologicznie, które korzystnie wpływają na organizm. Samo pojęcie jest połączeniem dwóch wyrazów z języka angielskiego: „nutrition” oraz „farmaceutical”, co oznacza, że tego typu środki są jednocześnie bogate w wartości odżywcze i posiadają cechy produktów farmaceutycznych. Wszystkie nutraceutyki mają pochodzenie naturalne, a ich prozdrowotny wpływ został udokumentowany. Dlatego znajdują one zastosowanie nie tylko w diecie osób niedożywionych i cierpiących na różne schorzenia, ale również w przypadku ludzi zdrowych w ramach profilaktyki przed chorobami cywilizacyjnymi.

Nutraceutyki mogą pochodzić z produktów pochodzenia roślinnego, zwierzęcego czy mikrobiologicznego. Do tych ostatnich należą bakterie probiotyczne korzystne dla funkcjonowania układu pokarmowego. Przykłady nutraceutyków pochodzenia zwierzęcego to m.in. cholina, kwasy tłuszczowe, kreatyna, astaksantyna, lecytyna czy sfingolipidy. Natomiast do nutraceutyków roślinnych należą takie substancje jak beta-glukan, kwas askorbinowy, alicyna, sulforafan czy geraniol.

Zdrowie z natury - grupy produktów zakwalifikowane jako nutraceutyki

Substancje bioaktywne, jakimi są nutraceutyki, mogą występować w różnego rodzaju produktach spożywczych. Są to:

• prebiotyki oraz probiotyki,
• przeciwutleniacze,
• kwasy tłuszczowe wielonienasycone,
• błonnik pokarmowy,
• pozostałe substancje pochodzenia roślinnego.

Każda z powyższych grup ma inne właściwości prozdrowotne, a ich odpowiednie zbilansowanie pozwala na dostarczenie optymalnej ilości składników odżywczych.

Nutraceutyki w żywności - które produkty zawierają ich najwięcej?

Nutraceutyki występują zarówno w żywności pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Warto wiedzieć, gdzie możemy znaleźć te substancje bioaktywne, aby włączyć je do swojej codziennej diety. Oto naturalne produkty bogate w nutraceutyki:

• jaja,
• orzechy,
• produkty zbożowe,
• orzechy,
• ryby morskie,
• owoce leśne, np. jagoda kamczacka,
• wołowina,
• mleko i produkty mleczne,
• rośliny strączkowe,
• cebula i czosnek,
• zielone warzywa liściaste,
• zielona herbata.

Jak wygląda proces pozyskiwania nutraceutyków?

Nutraceutyki możemy odnaleźć nie tylko w produktach spożywczych, ale również w postaci suplementów witaminowych czy innego rodzaju preparatów. Aby substancje bioaktywne mogły być powszechnie dostępne w sklepach i aptekach, konieczne jest ich umiejętne pozyskiwanie. Produkcja zarówno polskich nutraceutyków, jak i środków w międzynarodowych koncernach farmaceutycznych, opiera się na otrzymywaniu ekstraktów (wyciągów) roślinnych bądź też preparatów z tkanek roślin bogatych w określone substancje bioaktywne. Wyciągi mogą mieć postać płynną, półpłynną lub stałą (np. proszku), a do ich pozyskania konieczne jest użycie odpowiednio dobranego rozpuszczalnika, np. ciepłej lub zimnej wody czy oleju. Pod jego wpływem substancje czynne przechodzą z rośliny do roztworu, który następnie jest wykorzystywany w produkcji różnego rodzaju preparatów z nutraceutykami.

Prozdrowotne właściwości nutraceutyków - w jakich chorobach przychodzą nam z pomocą?

Nutraceutyki posiadają szereg właściwości prozdrowotnych, a ich działanie możemy wykorzystać w leczeniu i profilaktyce różnego rodzaju chorób. Tego typu związki spowalniają proces starzenia się, co ma ogromne znaczenie w obniżeniu ryzyka zachorowania na nowotwór. Udowodniono także działanie nutraceutyków na cholesterol – takie właściwości mają między innymi winogrona, kozieradka czy jagody obniżające poziom trójglicerydów we krwi. Substancje te pomogą więc osobom z podwyższonym cholesterolem. Mogą być także stosowane profilaktycznie.

Nutraceutyki mają także korzystny wpływ na jelita i ogólne funkcjonowanie układu pokarmowego. Produkty zawierające błonnik przyspieszają perystaltykę, wpływają na wydzielanie soków trawiennych i pomagają utrzymać uczucie sytości. Niektóre nutraceutyki mogą także łagodzić stany zapalne jelit czy inne schorzenia związane z tym narządem. Do tego typu związków należy kurkumina, witamina D, kwas masłowy czy urolityna A obecna w owocach granatu.

Obecnie mówi się też o pozytywnym działaniu nutraceutyków na depresję. Substancje bioaktywne wpływają na ogólną poprawę samopoczucia, a jako preparaty uzupełniające mogą usprawnić proces leczenia tej choroby. Szczególnie duże znaczenie ma witamina D oraz kwasy tłuszczowe nienasycone: omega-3 oraz omega-6, które można znaleźć w maśle, rybach morskich, olejach roślinnych czy awokado.

Kto może stosować nutraceutyki, a kto powinien ich unikać? Nutraceutyki w suplementach diety

Nutraceutyki są szczególnie polecane osobom niedożywionym oraz cierpiącym na różnego rodzaju choroby cywilizacyjne: otyłość, cukrzycę, miażdżycę, depresję czy schorzenia układu sercowo-naczyniowego. Ze względu na szereg korzystnych właściwości mogą być również stosowane w celu usprawnienia pracy układu immunologicznego, obniżenie poziomu cholesterolu czy stymulację układu nerwowego u osób w każdym wieku.

Nutraceutyki w różnych postaciach to stosunkowo bezpieczne środki, które zawierają mniej substancji czynnych niż preparaty farmaceutyczne. Nie oznacza to jednak, że są one przeznaczone dla każdego. Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, małe dzieci i osoby starsze powinny zasięgnąć porady lekarza przed zastosowaniem nutraceutyków, gdyż istnieje ryzyko niepożądanego działania pewnych związków.

Gdzie kupić nutraceutyki pochodzenia naturalnego? Tego typu substancje obecne są w różnego rodzaju preparatach bez recepty powszechnie dostępnych w sklepach i aptekach. Możemy znaleźć nutraceutyki w tabletkach, kapsułkach, płynach czy zawiesinach o prozdrowotnym działaniu.

Nutraceutyki a żywność funkcjonalna – najważniejsze podobieństwa i różnice

Żywność funkcjonalna i nutraceutyki mają ze sobą wiele cech wspólnych – oba te pojęcia obejmują produkty prozdrowotne, które jednocześnie są bogate w wartości odżywcze i posiadają udokumentowany, korzystny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Obie grupy cechują się działaniem przeciwzapalnym, przeciwnowotworowym czy antyoksydacyjnym. Sprawdzają się także w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Jaka więc jest między nimi różnica? Nutraceutyki stanowią nieco większą grupę produktów niż żywność funkcjonalna – należą do nich również składniki ziołowe, suplementy diety czy pojedyncze substancje bioaktywne.