Kodeina – czym jest i jakie ma zastosowanie? Jakie mogą być potencjalne skutki uboczne stosowania kodeiny?

Kodeina to substancja, której zastosowanie w lekach może budzić wiele kontrowersji. Bardzo dużo bowiem mówi się o jej uzależniającym działaniu. Bez wątpienia jednak jest to jednak najstarszy, znany ludzkości środek używany m.in. do leczenia bólów głowy. Stosowana od czasów starożytności kodeina ma również wiele innych działań. Czym jest i w jakich lekach można ją znaleźć? Jaki ma wpływ na zdrowie człowieka oraz czy można się od niej uzależnić? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz poniżej!

Kodeina jest jednym z przepisywanych leków na kaszel. O tym, jak rozróżnić poszczególny typu kaszlu, możesz przeczytać w artykule: Jak rozróżnić kaszel mokry od suchego?

Kodeina – co to jest?

Substancja nazywana kodeiną to jeden z alkaloidów, które powstają na bazie soku mlecznego oraz niedojrzałych makówek. Ciecz ta od wieków była używana przed wszelkiego rodzaju zabiegami chirurgicznymi. W postaci nalewki do popijania podawano ją pacjentom przed zabiegami. Po raz pierwszy jednak została wyizolowana w I poł. XIX w. przez Pierre'a Jeana Robiqueta — francuskiego chemika oraz farmaceutę.

Kodeina, czyli fosforanu kodeiny to składnik wielu dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych. Można ją znaleźć również w syropach i tabletkach na przeziębienie i grypę oraz kaszel suchy. Nie należy jednak stosować jej w przypadku leczenia kaszlu mokrego. Ponadto substancja ta bardzo często uważana jest za lek, który może uzależniać jak narkotyk. 

Kodeina bez recepty

Jako składnik wielu leków jest ona dostępna w aptekach bez recepty. Jej działanie często porównuje się do morfiny. Jednak w przeciwieństwie do niej, leki z kodeiną nie są aż tak silnie uzależniające. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, każda osoba pełnoletnia może jednorazowo zakupić w aptece do 150 mg kodeiny. Dozwolona dawka dzienna nie powinna przekraczać 240 mg.

W jakich lekach występuję kodeina?

Kodeina to lek należący do rodziny opioidów. Posiada ona silne działanie przeciwbólowe, dlatego też często jest używana do produkcji leków przeciwbólowych, które stosuje się w trakcie bolesnych menstruacji. Ponadto ma ona również wiele innych zastosowań w farmakologii. Jest znakomitym środkiem o działaniu przeciwkaszlowym, przez co polecana jest osobom zmagającym się z zapaleniem oskrzeli.

Kodeina w jakich lekach?

Kodeina występuje w lekach takich jak:

• leki przeciwbólowe szczególnie te, które zawierają paracetamol lub ibuprofen;
• tabletki z kodeiną (lub syropy) na kaszel i przeziębienie;
• wyciągach ziołowych na bazie tymianku, kopru lub sosny;
• lekach zawierających kofeinę;
• sulfogwajakol — lekiem wykrztuśny.

Kodeinę zawierają m.in. Solpadeine oraz Thiociodin.

Jaki wpływ na organizm człowieka ma kodeina?

Substancja ta słynie nie tylko ze silnych właściwości przeciwbólowych, czy wykrztuśnych. Od wieków stosowana jest w medycynie jako środek, który posiada również inne zastosowanie.

Kodeina — działanie

Substancja ta wpływa również korzystnie na zmniejszenie poziomu śluzu, jaki wydziela się w drogach oddechowych oraz zapobiega jego gęstnieniu. Częściowo jest ona metabolizowana w ludzkim organizmie do postaci morfiny, w związku z czym uśmierza ból i przynosi poczucie ulgi. Dlatego też z powodzeniem można nią leczyć bóle o umiarkowanym nasileniu. Kodeina posiada również działanie zapierające, przez co w niektórych przypadkach może ona być używana do leczenia biegunki. Nie powinna jednak być stosowana w połączeniu z lekami nasennymi, uspokajającymi, czy alkoholem. Może ona bowiem powodować poczucie senności.

Czy można przedawkować kodeinę?

Zdaniem wielu lekarzy kodeina jest środkiem bezpiecznym, a przyjmowana przez krótki czas oraz wedle ścisłych zaleceń lekarskich — nie powinna ona uzależniać. W trakcie jej stosowania należy jednak pamiętać o tym, że jej dozwolona dawka dzienna pod żadnym pozorem nie powinna przekraczać 240 mg. Mimo iż substancja ta jest obecna w lekach dostępnych bez recepty, w przypadku niektórych osób możliwe jest przedawkowanie kodeiny. Dlatego też w trakcie jej przyjmowania należy zachować szczególną ostrożność — zwłaszcza jeżeli jest podawana osobom niepełnoletnim. Przedawkowanie kodeiny objawia się m.in.:

• Niebieskawym zabarwieniem skóry lub ust;
• Zaburzeniami świadomości lub jej chwilową utratą;
• Bólem bądź dyskomfortem odczuwanym w okolicach klatki piersiowej;
• Zwężonymi źrenicami;
• Poczuciem nadmiernej senność i znużenia;
• Halucynacjami;
• Napadami agresji lub nadmiernym pobudzeniem;
• Brakiem wyczuwalnego ciśnienia tętniczego;
• Spowolnionym i nieregularnym biciem serca.

W przypadku występowania wymienionych powyżej objaw przedawkowania kodeiny, należy natychmiast udać się do lekarza. Osoby zażywające leki na bazie tej substancji muszą również pamiętać o tym, że ich spożywanie wyklucza możliwość prowadzenia pojazdów. Zwłaszcza gdy przyjmuje się ją po raz pierwszy w życiu. Pod żadnym pozorem nie należy również łączyć kodeiny z alkoholem. Może ona bowiem stanowić zagrożenie życia.

Jakie są działania niepożądane kodeiny?

Lek z kodeiną u niektórych osób może wywoływać również szereg działań niepożądanych. Osoby stosujące leki na bazie tej substancji najczęściej narzekają na poczucie nadmiernej senności. Zauważono również u nich spowolnienie reakcji na różne bodźce. U nielicznych osób, które poddano leczeniu kodeiną, zauważono także:

• Niepożądane zaparcia;
• Sporadyczne wymioty oraz poczucie nudności;
• Świąd i uczucie nadmiernej suchości w jamie ustnej;
• Problemy przy wydalaniu moczu.

Bardzo rzadko spotyka się również objawy takie jak: występowanie reakcji anafilaktycznych, drgawki czy depresji oddechowej. W przypadku pojawienia się tych objaw — należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Kodeina – interakcje z innymi lekami

Kodeina (tabletki, syrop itp.) niestety wchodzi w szereg różnych interakcji z innymi lekami. W niektórych przypadkach może ona wywołać:

• Zaburzenia świadomości — np. w połączeniu z lekami przeciwdepresyjnymi, przeciwlękowymi, przeciwhistaminowymi, nasennymi oraz neuroleptykami;
• Nasilenie niektórych chorób lub zneutralizowania działania leków — np. w przypadku stosowania z lekami na Parkinsona;
• Problemy w oddychaniu bądź jego zatrzymanie — zwłaszcza w połączeniu z pochodnymi morfiny, benzodiazepinu oraz barbituranów;
• Osłabienie pracy jelit — zwłaszcza w trakcie stosowania metoklopramidu lub innych leków wpływających na perystaltykę jelit.

Jakie są przeciwskazania do stosowania kodeiny?

Zbyt duże dawki kodeiny mogą spowodować zaburzenia układu oddechowego. W związku z tym, iż w najgorszym przypadku jej przedawkowanie może prowadzić do zatrzymania pracy płuc, wprowadzono szereg przepisów, które regulują stosowanie kodeiny. Mowa m.in. o zakazie stosowania leków na bazie kodeiny u:

• Dzieci poniżej 12. roku życia;
• Dzieci z zaburzeniami oddychania, które mają pomiędzy 12. a 18. rokiem życia;
• Kobiet karmiących piersią;
• Osób, u których lekarze stwierdzili zbyt szybkie przetwarzanie kodeiny do postaci morfiny.

Zakazy te wynikają ze stwierdzenia kilku ciężkich przypadków występowania depresji oddechowej u dorosłych i dzieci, które poddano leczeniu lekami z kodeiną. Niestety odnotowano też kilka przypadków śmiertelnych.