Meningokoki to groźne bakterie określane również mianem dwoinek zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, które szczególnie w przypadku dzieci mogą wywoływać bardzo poważne choroby. W artykule prezentujemy najważniejsze informacje na ich temat i opisujemy skuteczne sposoby przeciwdziałania zakażeniom.
Z artykułu dowiesz się między innymi:
- w jaki sposób można zarazić się meningokokami,
- jakie są pierwsze objawy zakażenia,
- jak często choroba meningokokowa występuje wśród dzieci i co sprzyja zachorowaniu,
- w jaki sposób rozpoznać wysypkę meningokokową i co ma z tym wspólnego szklanka,
- kiedy i gdzie można podać dziecku szczepienie przeciwko meningokokom,
- ile dawek szczepienia jest niezbędnych do uzyskania odporności,
- jakie mogą być powikłania i skutki uboczne infekcji meningokokowej.
Przeczytaj również: Kalendarz szczepień dziecka - najważniejsze informacje na temat szczepień.
Meningokoki – jak można się zarazić? Okres wylęgania i mechanizm działania IChM
Zakażenie meningokokami najczęściej odbywa się drogą kropelkową, zwykle poprzez kontakt ze śliną chorej osoby. Zdarzają się zakażenia bezobjawowe, a to oznacza, że chora osoba może nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, że roznosi meningokoki. Szacuje się, że nawet 15% zdrowych Polaków może być ich nosicielami. Z tego powodu należy unikać picia z tej samej butelki czy używania wspólnych naczyń i talerzy z obcymi osobami, na przykład w hostelach. Rodzice nie powinni natomiast oblizywać łyżeczki, którą karmią dziecka ani smoczka, który mu podają, a także bezwzględnie zrezygnować z całowania małych dzieci w usta w trosce o zdrowie malucha.
Jakie choroby powodują meningokoki? Mogą wywoływać między innymi zapalenie gardła, zapalenie ucha czy zapalenie płuc, jednak bardzo często konsekwencje zakażenia są znacznie poważniejsze i powodują groźne dla życia objawy. Ich wspólna nazwa to inwazyjna choroba meningokokowa (IchM). Choroba rozwija się bardzo szybko. Jeśli za zakażenie odpowiadają meningokoki, okres wylęgania wynosi od 2 do 10 dni, ale zdarzają się przypadki, gdy wystarczyło zaledwie kilka godzin. W tym czasie pojawiają się objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsa meningokowa, które wspólnie określa się właśnie jako IChM. Rozwój choroby jest bardzo dynamiczny i trudny do przewidzenia, co czyni ją jeszcze groźniejszą.
Objawy zakażenia meningokokami – co powinno nas zaniepokoić?
Gdy w grę wchodzi choroba meningokokowa, objawy można zauważyć bardzo szybko, chociaż ich przyczyna nie zawsze jest rozpoznawana odpowiednio wcześnie. Początkowo często przypomina zwykłe przeziębienie, co tym bardziej utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy. Najbardziej charakterystyczne objawy IChM to;
- wysypka meningokokowa,
- wysoka gorączka,
- sztywność karku,
- ogólne rozdrażnienie i osłabienie.
Dla sukcesu terapii kluczowe znaczenie ma to, by leczenie meningokoków zostało wdrożone odpowiednio szybko, stąd też w każdym przypadku gdy podejrzewamy u kogoś z naszych bliskich tę chorobę, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, a najlepiej po prostu udać się do szpitala.
Ile dzieci choruje na meningokoki? Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Trudno określić z dużą dokładnością, ile dzieci choruje na meningokoki aktualnie. Można jednak stwierdzić, że liczba rozpoznanych przypadków IChM w naszym kraju w ostatnich latach stopniowo maleje - prawdopodobnie dzięki popularyzacji szczepień. W 2016 r. odnotowano 720 pacjentów z objawami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wywołanego przez meningokoki, w 2017 było to 228 przypadków, zaś w 2018 r. - 200.
Czynniki wpływające na zwiększone ryzyko zachorowania ma IChM to przede wszystkim zbyt rzadkie mycie rąk i niedostateczna dbałość o higienę. Między innymi dlatego na zakażenie najbardziej narażone są dzieci, które nie mają jeszcze wyrobionych odpowiednich nawyków higienicznych. Roznoszeniu się meningokoków sprzyja też duże nagromadzenie dzieci i młodzieży, na przykład w żłobkach, przedszkolach, szkołach czy na różnego rodzaju grupowych wyjazdach.
Wysypka meningokokowa – charakterystyka oraz test szklanki
Wykorzystując test szklanki, meningokoki można rozpoznać z największym prawdopodobieństwem. W tym celu należy ucisnąć wybroczyny szklanką. Jeśli nie zmienią one swojego kształtu pod naciskiem i cały czas pozostaną widoczne, kiedy będziemy patrzeć na wysypkę przez denko, najprawdopodobniej mamy do czynienia właśnie z meningokokami i należy jak najszybciej udać się do szpitala.
Kiedy szczepić przeciw meningokokom? Ile dawek zapewni skuteczność?
Wyróżniamy kilka typów meningokoków, które prawidłowo nazywa się serogrupami. W Polsce najczęściej spotyka się zakażenia bakteriami z grupy B i C (odpowiedzialne za 90% przypadków IChP w naszym kraju), natomiast w Europie pojawiają się również serogrupy Y i W. Obecnie nie istnieje szczepionka, która zapewniałaby odporność przeciw każdemu z nich, dlatego należy łączyć szczepienia. Do najczęściej stosowanych w naszym kraju preparatów przeciwko meningokokom należą:
- Bexsero (uodparniająca na meningokoki B),
- Nimenrix ((uodparniająca na meningokoki ACWY).
Kiedy szczepić przeciw meningokokom? Zgodnie z informacjami, które zawiera aktualny kalendarz szczepień dziecka i charakterystyką szczepionek, szczepienia można rozpocząć już po ukończeniu przez dziecko dwóch miesięcy. Liczba dawek, które należy podać, zależy od wieku, w którym pacjent został zaszczepiony po raz pierwszy. Pełny schemat znajdziemy w ulotkach dołączonych do poszczególnych preparatów.
Kiedy i gdzie zaszczepić dziecko przeciw meningokokom?
Tak jak w przypadku wszystkich pozostałych szczepień, szczepionkę przeciw meningokokom możemy podać wyłącznie zdrowemu dziecku. A co jeśli u dziecka pojawi się katar, a szczepienie się zbliża? Warto zdawać sobie sprawę, że lekki nieżyt nosa nie jest przeciwwskazaniem do podania preparatu. Nie należy szczepić jedynie dzieci gorączkujących, uskarżających się na złe samopoczucie czy brak apetytu. Natomiast jeśli katarowi nie towarzyszą żadne dodatkowe objawy i lekarz przeprowadzający wywiad dopuści malucha do szczepienia, śmiało można mu zaufać.
Szczepionkę można podać w każdym punkcie szczepień. Niestety, w tej chwili szczepienia przeciwko meningokokom nie są refundowane, a to oznacza, że rodzice muszą zapłacić za nie z własnych środków.
Powikłania infekcji meningokokowej – wysokie ryzyko skutków ubocznych i innych chorób
Zakażenie meningokokami może mieć bardzo poważne powikłania, zwłaszcza w przypadku dzieci. Rozpoznane zbyt późno lub nieleczone może prowadzić do uszkodzenia mózgu, epilepsji, głuchoty, ubytków skóry, amputacji kończyn, a nawet śmierci. Kiedy leczenie wdrożone jest zbyt późno, a posocznica meningokokowa zdąży się rozwinąć, śmiertelność może sięgać nawet 70-80%.
Tym bardziej warto więc odpowiednio reagować tuż po wystąpieniu pierwszych niepokojących objawów. Należy też stosować się do zaleceń lekarzy rekomendujących szczepienie dzieci przeciwko meningokokom. Podobnie jak pneumokoki - kolejne groźne dla dzieci bakterie - odpowiadają one za szereg chorób, poważnych powikłań, a nawet śmierci najmłodszych, których dzięki szczepieniom można by często uniknąć.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
