Patologiczny lęk i strach - jak nie dać się sparaliżować?

W artykule zostały opisane stany lękowe: ich objawy oraz przyczyny. Ponadto zostały scharakteryzowane różne rodzaje zaburzeń lękowych. W późniejszej części artykułu znajdują się pomocne rady i wskazówki, jak radzić sobie z lękiem - poprzez psychoterapeutyczne narzędzia lub poprzez farmakoterapię. Na koniec podane zostały praktyczne rady dla bliskich osoby dotkniętej zaburzeniem lękowym, depresją czy nerwicą.

Rodzaje zaburzeń lękowych – ich objawy i sposoby radzenia sobie z lękiem

1. Uogólnione zaburzenia lękowe – problem ukryty pod stertą codziennych zmartwień

Z ang. generalized anxiety disorder (w skrócie: GAD). Ten zespół charakteryzuje się tym, że odczuwamy przesadny, wyolbrzymiony, nierealistyczny lęk przed tym, co może nam przynieść przyszłość. Nie ma w tym najczęściej żadnych podstaw logicznych - brak jakiegokolwiek prawdopodobieństwa sytuacji katastrofalnej. GAD sprawia, że nieustannie się martwimy tym, co ma nadejść, zamiast cieszyć się życiem i doceniać chwile. Mamy w głowie wciąż jakieś czarne scenariusze, niekorzystne przewidywania. Często towarzyszą temu objawy somatyczne, takie jak napięcie mięśniowe czy bezsenność. By zdiagnozować GAD, objawy muszą występować co najmniej przez pół roku.

2. Zespół lęku panicznego - narastające objawy pochodzące z ciała i katastroficzne myśli

Zespól lęku panicznego określany jest inaczej napadami paniki czy lękiem napadowym. Jest to stan, w którym odczuwamy bardzo silny lęk. Łączą się z nim różne objawy w ciele, takie jak pocenie się, uczucie duszenia się, kołatanie serca, bóle itp. Mamy wtedy przypływ katastroficznych myśli: boimy się, że coś złego dzieje się w naszym organizmie, możemy też odczuwać lęk w kontekście danej sytuacji społecznej. Czasem paniczny lęk wiąże się ze zjawiskami derealizacji i depersonalizacji.

3. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) - natrętne myśli, niepokojące wyobrażenia i nerwica natręctw

Z ang. obsessive-compulsive disorder (w skrócie: OCD). OCD charakteryzuje powtarzające się występowanie obsesji i kompulsji. Co to znaczy? Obsesje to pewne niechciane, nawracające natrętnie myśli i obrazy. Powodują one spory stres. Przykładem jest nieustające, niedające się zwalczyć poczucie brudu na rękach. Kompulsje zaś są odpowiedziami na obsesje. Są to powtarzające się czynności, do których osoba jest niejako zmuszona. Przykład: mając poczucie brudu na rękach, nieustannie myjemy ręce - mimo że wiemy, że nasze zachowanie jest irracjonalne - jednak wykonywana przez nas czynność nie pomaga nam wcale zwalczyć obsesji. Nerwica natręctw jest zaburzeniem przewlekłym. Może zmagać się z nią nawet 2% całej populacji. Niewykonywanie określonych czynności wywołuje u osoby dotkniętej OCD napięcie i lęk.

4. Zespół stresu pourazowego (PTSD) – choroba osób, które doświadczyły traumy

Z ang. Posttraumatic Stress Disorder (w skrócie: PTSD). PTSD występuje po jakimś traumatycznym wydarzeniu, np. po przeżyciach wojennych, po nagłej stracie ukochanej osoby itp. Symptomy zespołu stresu pourazowego to ciągłe napięcie w ciele, dręczące koszmary senne, trudności w odpoczywaniu, a także nawracające wspomnienia dotyczące wydarzenia, które spowodowało traumę. Choć PTSD nie widać z zewnątrz, osoba dotknięta tym zespołem bardzo cierpi. Należy bez wątpienia w takim wypadku udać się po pomoc do psychologa i psychiatry - tylko profesjonalna pomoc jest w stanie uleczyć osobę z PTSD.

5. Zespół ostrego stresu (ASD) – ostra reakcja na stres

ASD występuje znacznie częściej niż PTSD. Jest to reakcja na wydarzenie generujące traumę. Objawy jego są bardzo mocne i dokuczliwe, na szczęście nie trwa on długo. ASD łączyć należy z takimi objawami jak: przyspieszone bicie serca, trudności w oddychaniu, dezorientacja, utrata przytomności. Odczuwać można też wtedy silne napięcie, lęk, a także można mieć poczucie rozpaczy i beznadziei. ASD jest uznawane za normalną odpowiedź organizmu na wszelkie traumatyczne zdarzenia.

6. Fobie – lęki przed sytuacjami, przedmiotami lub zwierzętami

Fobia to zaburzenie lękowe charakteryzujące się lękiem przed określonym zjawiskiem. Lęk ten jest zupełnie nieproporcjonalny do zagrożenia. W fobii mamy do czynienia z silnym napięciem i narastającym niepokojem. Dokłada się do tego drażliwość, nieumiejętność skupienia uwagi, problemy ze snem i wiele innych negatywnych czynników. Z objawów fizycznych wyróżnić można kołatanie serca czy dolegliwości żołądkowe. Diagnozowane są fobie specyficzne (dotyczące konkretnego obiektu, np. pająków, węży), agorafobia (lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni), klaustrofobia (lęk przed przebywaniem w ciasnej przestrzeni), fobie społeczne (lęk przed różnymi rodzajami kontaktów z innymi ludźmi) czy fobie bliżej nieokreślone.

Radzenie sobie z lękiem – praktyczne ćwiczenia pomagające pozbyć się napięcia z organizmu

Odstresowanie się

Jak pozbyć się lęku z organizmu? Objawy traumy w ciele mogą być bardzo dokuczliwe. Największą korzyść może nam przynieść unikanie stresu i stosowanie technik relaksacyjnych. Te techniki to: ćwiczenia oddechowe, medytacja, a także joga. Ważna jest też aktywność fizyczna (szczególnie w przypadku, gdy nasza praca jest siedząca). W relaksie pomóc może z pewnością muzyka relaksacyjna oraz aromaterapia.

Radzenie sobie z lękiem - ćwiczenia

Pomocny w radzeniu sobie z lękiem może być trening autogenny Schultza. Dzięki niemu w stosunkowo krótkim czasie można poradzić sobie ze stresem. W jego skład wchodzą m.in. następujące etapy: uczucie ciężaru ciała, uczucie ciepła w różnych częściach ciała, regulacja oddychania.

Jak leczy się zaburzenia lękowe? Przegląd najlepszych metod i technik

Najbardziej skutecznymi metodami leczenia zaburzeń lękowych - obok farmakoterapii - jest psychoterapia poznawczo-behawioralna i psychoedukacja. Terapia poznawczo-behawioralna opiera się na tym, że identyfikuje się i modyfikuje myśli i zachowania osoby, które - gdy wchodzą ze sobą w interakcje - wywołują lęk. Terapeuta pracuje w ten sposób z klientem, iż rozpoznaje, w jaki sposób wzorce myślenia, które możemy określić jako negatywne, wpływają na uczucia i zachowania osoby. Psychoedukacja - czyli dostarczanie klientowi/pacjentowi narzędzi do radzenia sobie z zaburzeniem/chorobą - także jest niezwykle ważna i wpływa bardzo pozytywnie na stan zdrowia danej osoby. Na stres pomagają również przeróżne suplementy diety. Czasem na objawy somatyczne pomogą leki bez recepty.

Farmakoterapia zaburzeń lękowych – rodzaje leków przeciwlękowych i ich działanie

W farmakoterapii zaburzeń lękowych wyróżnić można leki stosowane doraźnie (uspakajające) oraz takie, które mają na celu ustąpienie objawów lękowych. Do leków stosowanych doraźnie zaliczyć można: benzodiazepiny i hydroksyzynę (a także inne leki przeciwhistaminowe oraz β-adrenolityki). Trzeba wiedzieć, że benzodiazepiny działają tylko na objawy, nie na przyczynę lęku, i niestety mogą uzależniać.

Leki pierwszego rzutu, jeśli chodzi o leczenie zaburzeń lękowych, to leki z grupy SSRI i SNRI. Stosowane leki to: cytalopram, escytalopram, fluoksetyna, sertralina, fluwoksamina, paroksetyna, pregabalina, duloksetyna, wenlafaksyna, buspiron, opipramol. A zatem - wybór jest naprawdę duży! Bez wątpienia warto wypróbowywać określone leki, by znaleźć w końcu ten, który pomaga nam rzeczywiście na nasze lęki, nie wywołując przy tym uciążliwych skutków ubocznych.

Co robić, gdy bliska osoba doświadcza lęku? Rodzaje wsparcia, pomoc w wyjściu z nerwicy, lęku i depresji

Najważniejsza jest bliskość - świadomość, że jest ktoś obok nas, gdy akurat jesteśmy w kryzysie, jest ratująca. Z pewnością nie warto bagatelizować problemów danej osoby dotkniętej zaburzeniami lękowymi czy depresją - ważne, by taka osoba czuła się wysłuchana i zaopiekowana. Kryzys psychiczny to czas, w którym nie jesteśmy w pełni samodzielni. Ważne, by rodzina i przyjaciele akceptowali ten stan rzeczy, jednocześnie mając świadomość, ze jest to tylko przejściowe.

A zatem, ważne jest, by bliscy nie odsuwali od siebie problemów osoby dotkniętej depresją/lękiem. Jednak istotne jest także, by nie wchodzili oni w lękowe narracje i nie pogłębiali szkodliwych przekonań osoby z zaburzeniami lękowymi czy depresją. Z pewnością najbardziej szkodliwe jest mówienie osobie z depresją, nerwicą natręctw czy zaburzeniami lękowymi rzeczy typu: nie bój się, nie przejmuj się, nie rób tak - takie komunikaty nic nie zmienią, a pokazują tylko niezrozumienie ze strony bliskich, które może być dla osoby dotkniętej danym problemem bardzo bolesne.