Choroby autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne i ich wpływ na zdrowie

Choroby autoimmunologiczne, do których należy wiele powszechnych schorzeń, wymagają szczególnego podejścia terapeutycznego. Mogą one obejmować objawy z różnych układów i narządów. Schorzenia autoimmunologiczne stwarzają też potrzebę leczenia w specjalistycznych poradniach, odpowiednich dla danej grupy chorób. Regularne badania, pozostawanie pod kontrolą lekarską i stosowanie zaleceń specjalistów są podstawą leczenia chorób autoimmunologicznych. Jako że część z nich przebiega z okresami zaostrzeń i remisji, u każdego chorego dąży się do tego, aby wejść w remisję, czyli okres bez objawów chorobowych. Pozwala to na poprawę samopoczucia i jakości życia.

Najczęstsze choroby autoimmunologiczne i ich objawy

Chorób autoimmunologicznych wyróżnia się wiele. Lista chorób autoimmunologicznych obejmuje m.in.:

o Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – bóle stawów, obrzęk, sztywność

o Toczeń rumieniowaty układowy – zmiany skórne, zmęczenie, problemy z narządami

o Stwardnienie rozsiane (SM) – zaburzenia neurologiczne, drętwienia, problemy z koordynacją

o Hashimoto – niedoczynność tarczycy, zmęczenie, przyrost masy ciała

o Cukrzyca typu 1 – problemy z metabolizmem cukrów, utrata wagi, zmęczenie

o Choroba Crohna i colitis ulcerosa – objawy żołądkowo-jelitowe, biegunki, ból brzucha, krwawienia z przewodu pokarmowego,

o Alergia - kichanie, łzawienie oczu, wysypka,

o Astma - duszność, świszczący oddech,

o Atopowe zapalenie skóry - swędzenie, zaczerwienienie i suchość skóry.

Każda z tych chorób wymaga dokładnej diagnostyki, a następnie wdrożenia specjalistycznego leczenia.

Przyczyny i czynniki ryzyka chorób autoimmunologicznych

Przyczyny chorób autoimmunologicznych nie zostały jeszcze w pełni poznane. Jednak ważną rolę w ich powstaniu pełnią nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego. Do czynników ryzyka chorób autoimmunologicznych zalicza się także:

• czynniki genetyczne,
• zażywane leki,
• infekcje,
• stany zapalne w organizmie,
• tryb życia (jadłospis, czas na odpoczynek, stres, narażenie na dym papierosowy) - czynniki te, chociaż nie wywołują bezpośrednio chorób autoimmunologicznych, mogą mieć wpływ na ich przebieg.

Czynniki genetyczne – czy autoimmunologia jest dziedziczna?

Choroby autoimmunologiczne są dziedziczne, dlatego, gdy w rodzinie występowało schorzenie z grupy autoimmunologicznych, warto regularnie badać się w tym kierunku. Dzięki temu można działać już od pierwszych objawów.

Jak diagnozować choroby autoimmunologiczne? Badania krwi na przeciwciała ANA, CRP, OB – co mówią o stanie zapalnym?

Diagnostyka chorób autoimmunologicznych zależy od rodzaju schorzenia. Z badań krwi warto oznaczyć:

• CRP - jest to białko c-reaktywne, którego poziom podnosi się przy stanie zapalnym (wynik więc może być podwyższony u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów i chorobami zapalnymi jelit),
• OB - Odczyn Biernackiego, świadczy o szybkości opadu krwinek czerwonych, który również jest podniesiony przy stanach zapalnych,
• przeciwciała ANA - do oznaczania chorób autoimmunologicznych.

W zależności od rodzaju podejrzewanego schorzenia, z krwi można zbadać też inne parametry, takie jak np. RF (czynnik reumatoidalny), przeciwciała anty-CCP i anty-DNA, w przypadku Hashimoto - zbadanie hormonów tarczycy i poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych lub innych czynników ważnych w diagnostyce różnicowej.

Leczenie chorób autoimmunologicznych

Leczenie chorób autoimmunologicznych obejmuje leki modyfikujące przebieg choroby i działające doraźnie.

Leki immunosupresyjne i przeciwzapalne – jak działają i kiedy są stosowane?

Leki immunosupresyjne mają za zadanie modyfikować odpowiedź układu odpornościowego. Dzięki nim można zapanować nad przebiegiem choroby. Z kolei leki przeciwzapalne są skierowane na wyciszenie stanu zapalnego, który towarzyszy niektórym chorobom chorobom autoimmunologicznym (np. RZS).

Dieta przeciwzapalna – jakie produkty włączyć, a których unikać?

Dieta przeciwzapalna w reumatoidalnym zapaleniu stawów powinna obejmować produkty bogate w:

• witaminy i minerały (owoce, warzywa),
• kwasy omega 3 (tłuste ryby morskie, takie jak np. łosoś),
• błonnik.

W chorobach zapalnych jelit konieczne jest wdrożenie specjalnej diety lekkostrawnej - najlepiej w tej sprawie skonsultować się z dietetykiem. W niektórych przypadkach chorób zapalnych jelit konieczne jest włączenie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, aby uniknąć niedoborów pokarmowych. Należą do niej specjalne płyny do picia lub proszki do rozpuszczania w wodzie. Część chorych na choroby zapalne jelit żywiona jest pozajelitowo (zwłaszcza po operacjach w obrębie jelit).

Suplementy diety, które mogą wspierać odporność i redukować stan zapalny

W przypadku niedoborów pokarmowych lekarz może zadecydować o włączeniu suplementów u osób z chorobami autoimmunologicznymi. W zależności od potrzeb, mogą one zawierać witaminy, minerały lub kwasy omega-3. Ważne jest, aby dobrał je lekarz (zwłaszcza w chorobach zapalnych jelit, gdyż nie wszystkie suplementy są dobrze tolerowane u osób z chorobami przewodu pokarmowego).

Z kolei elementami, które należy wyeliminować z jadłospisu, są cukier i sól, a także tłuszcze trans. Składniki te znajdują się w żywności przetworzonej, konserwach, słodyczach i słonych przekąskach.

Choroby autoimmunologiczne u dzieci i młodzieży

Choroby autoimmunologiczne dotyczą także dzieci i młodzieży. Odnosi się to zarówno do chorób zapalnych jelit (zwłaszcza choroby Crohna), jak i chorób stawów. Chorobą stawów, która pojawia się właśnie w wieku nastoletnim, jest młodzieńcze zapalenie stawów. Ponadto alergie, atopowe zapalenie skóry i astma są także w obszarze chorób autoimmunologicznych, które są dość częste w wieku dziecięcym i nastoletnim.

Profilaktyka chorób autoimmunologicznych – czy to możliwe?

Chociaż na czynniki dziedziczne nie mamy wpływu, warto wdrożyć profilaktykę w zakresie modyfikowalnych czynników ryzyka chorób autoimmunologicznych. W tym zakresie ważne jest:

• wspieranie układu odpornościowego – rola snu (spanie 8 godzin) i unikanie toksyn (w tym narażenia na dym papierosowy),
• zdrowe odżywianie zgodne z zasadami diety przeciwzapalnej,
• dbałość o zdrową dawkę ruchu każdego dnia,
• czas na odpoczynek,
• unikanie stresu, stosowanie metod relaksacji,
• dokładne wyleczenie każdej infekcji (pozostanie w domu przy objawach grypowych i przeziębieniowych),
• leczenie wszelkich stanów zapalnych toczących się w organizmie (w tym dbałość o zęby - regularne przeglądy stomatologiczne),
• regularne wykonywanie badań profilaktycznych.

Chociaż choroby autoimmunologiczne są uciążliwe, dążenie do remisji, prawidłowa dieta i stosowanie zaleceń lekarskich mogą pomóc zapanować nad ich przebiegiem.